Bitwa pod Culloden
Z Wikipedii
| Bitwa pod Culloden II powstanie Jakobickie |
|||||||||||||||||
 Bitwa pod Culloden pędzla Davida Moriera |
|||||||||||||||||
| Data | 16 kwietnia 1746 | ||||||||||||||||
| Miejsce | wrzosowiska Culloden | ||||||||||||||||
| Wynik | zwycięstwo sił królewskich | ||||||||||||||||
| Terytorium | koło Inverness, Szkocja | ||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
Bitwa pod Culloden miała miejsce dnia 16 kwietnia 1746 roku na błotnistym stoku w pobliżu Inverness w Szkocji pomiędzy jakobitami, wspieranymi przez wojska francuskie, a wojskami Jerzego II, panującego króla z dynastii hanowerskiej.
W roku 1745 w Szkocji wylądował książę Karol Edward Stuart (Bonnie Prince Charlie), pragnący odzyskać królestwo dla swego ojca Jakuba Edwarda, którego z kolei ojciec król Jakub II wygnany został z kraju w roku 1688, a rządy objął Wilhelm Orański. Wywodzący się głównie z klanów szkockich górali jakobici popierali jednak kandydaturę króla za morzami – jak nazywano Jakuba Edwarda Stuarta. Na czele licznych klanów szkockich Karol Edward wyruszył na południe, zdobywając Edynburg, stolicę kraju.
Następnie powstańcy szkoccy odnieśli zwycięstwo pod Prestopans (1745), gdzie zadali klęskę wojskom angielskim. Armia powstańcza rosła w siłę i liczyła około 5000 ludzi. Wojska Karola doszły aż do miejscowości Derby w środkowej Anglii i zamierzały ruszyć na Londyn, jednak po informacjach o nadciąganiu 30 000 armii królewskiej i dezercji około 1000 ludzi Szkoci rozpoczęli odwrót; w ślad za nimi ruszyli Anglicy. Jednak i tym razem powstańcy wzmocnieni pułkami francuskimi rozbili silniejszego przeciwnika pod Falkirk 17 stycznia 1746 r. W drodze powrotnej jakobici pustoszyli tereny górskie i atakowali forty i placówki rządowe.
W kwietniu 1746 r. Anglicy (8000 ludzi) dowodzeni przez księcia Cumberland byli ponownie gotowi do walki. Ich oddziały (składające się głównie z Hanowerczyków) dotarły pod niegościnny obszar torfowisk i wrzosowisk Culloden Moor, gdzie ulokowały się wojska jakobitów (7000 ludzi). W noc poprzedzającą bitwę z szeregów powstańców ubyło około 2000 ludzi, którzy rozbiegli się w poszukiwaniu pożywienia, a wielu zasnęło na równinie. O świcie, gdy Anglicy podeszli na odległość kilku km od stanowisk jakobickich, w ich obozie zarządzono pośpieszną pobudkę. Bitwa rozpoczęła się około godz. 13 gdy Anglicy podeszli na odległość pół kilometra i rozpoczęli ostrzał artyleryjski wyrządzając znaczne szkody powstańcom. Wówczas Szkoci przypuścili chaotyczną szarżę. Atak jakobitów został odparty ogniem artylerii angielskiej. Pierwsza salwa powaliła na ziemię setki Szkotów. Dwa pułki królewskie przyjmując na siebie pierwszy atak rebeliantów rozproszyły się co umożliwiło około 500 Szkotom wtargnięcie poza pierwszą linię nieprzyjaciela. Tutaj jednak natknęli się na obronę drugiej linii, która otoczyła i rozbiła przeciwnika. Inna brygada jakobicka pod wodzą Murraya pogubiła się w tym czasie na polu bitwy i dostała pod silny ostrzał przeciwnika. Żołnierze regularnej armii angielskiej walczący pod Fontenoy mówili później, że jeszcze nigdy nie widzieli tylu zabitych na polu walki. W końcu dragonia hanowerska zmusiła Szkotów i pikinierów irlandzkich do odwrotu, który zakończył się ich paniczną ucieczką. Kolejny atak kawalerii rojalistów na tyły jakobitów szybko zakończył bitwę. Anglicy stracili 52 zabitych i 259 rannych, jakobici zaś ponad 2000 zabitych i rannych, co było prawie połową stanu całej armii. Większość rebeliantów zginęła po wycofaniu się z bitwy ścigana przez kawalerię rojalistów. W czasie pościgu zginęły też setki bezbronnych cywilów, którzy przyszli obserwować bitwę. Po bitwie Anglicy i Hanowerczycy przeczesali pole bitwy dobijając rannych. Innych rannych stracono później w Anglii. Około 1000 jeńców sprzedano jako niewolników na amerykańskie plantacje bawełny.
Książę Karol Edward Stuart został wyprowadzony z pola bitwy i następne 6 miesięcy spędził jako zbieg, dopóty nie został zabrany ze Szkocji przez okręt francuski.
Sam zaś Cumberland zwany był odtąd w Szkocji Rzeźnikiem.
