Cajun
Z Wikipedii
Cajun (czytaj: każę' ) lub Cadien (czytaj: kadię' ) to osoba, należąca do francuskojęzycznej grupy etnicznej ("Cajuns") zamieszkującej wybrzeże Zatoki Meksykańskiej w USA. W większości zamieszkują 22 południowe parafie stanu Luizjana (ten obszar nazywany jest Akadianą). "Cajun" to także nazwa dialektu, kultury i muzyki tej ludności.
[edytuj] Pochodzenie
Pierwsi osadnicy z Francji (Bretania, Normandia, Île-de-France) przybyli do Luizjany w drugiej połowie XVII wieku. Kolejna fala osadnictwa to uciekinierzy z Akadii, czyli francuscy osadnicy wysiedleni w drugiej połowie XVIII wieku przez władze Wielkiej Brytanii z wybrzeży obecnej wschodniej Kanady (Nowa Szkocja, Wyspa Księcia Edwarda i Nowy Brunszwik). Nazwa "Cadien" to skrót od "Acadien" (czyli mieszkaniec Akadii).
Potem przybyli kolejni uciekinierzy z terenu obecnego Haiti. W XVIII wieku zaczął się formować język i kultura cajun na podstawie francuskiej z domieszką języka hiszpańskiego. "Cajuns" byli zawsze ubogimi rolnikami, myśliwymi, rybakami lub drobnymi rzemieślnikami; tzw. "biednymi białymi południowcami" (ang. southern poor whites). Odrębną grupą są tzw. Kreole; to przeważnie Francuzi nie pochodzący z Akadii i najczęściej zamożni mieszkańcy miast (obecnie Kreolami nazywa się także miejscowych Afroamerykanów).
[edytuj] Charakterystyka
"Cajuns" liczą około 600.000 osób, 75% z nich zamieszkuje Luizjanę (głównie parafie: Acadia, Evangeline, Iberia, Lafayette, St. Landry, St. Martin, St. Mary i Vermilion), pozostali także inne stany na wybrzeżu Zatoki Meksykańskiej (południowy Teksas, Alabama i Missisipi), mówią dialektem języka francuskiego z naleciałościami hiszpańskimi, włoskimi i miejscowych języków indiańskich (uważanym czasem za odrębny język romański). Ich dialekt ma wiele zapożyczeń z języka angielskiego; wymowa również stała się bardziej podobna do angielskiej niż francuskiej. Tym dialektem posługuje się coraz mniej osób (obecnie 61% "Cajuns"); wypierany jest przez język angielski. "Cajuns" są w większości wyznawcami katolicyzmu.
Od początku XX wieku "Cajuns" coraz bardziej asymilowali się w społeczeństwie amerykańskim. Obecnie teren ich osadnictwa to głównie bagienne lasy cypryśnikowe (zwane "Bayou") w delcie Missisipi (okolice miast: Lafayette i Lake Charles, gdzie mieszkają w charakterystycznych, drewnianych chatach na palach. Mają własne pieśni i muzykę (tzw. zydeco lub zaricot), łączącą elementy soulu, rhythm and bluesa i bluesa. Tradycje to uroczyste świętowanie "Mardi Gras" (ostatniego dnia karnawału) i przestrzeganie Wielkiego Postu. Wg legendy wilkołak - "Rougarou" zabija tych, co nie poszczą w tym okresie. Popularni są uzdrowiciele- tzw. traiteurs, którzy "leczą" dotykiem rąk. Niektóre tradycyjne potrawy "Cajuns" np. jambalaya i gumbo stały się popularne w USA.
