Carlsthal

Z Wikipedii

Dawny budynek administracyjny huty, następnie leśniczówka, obecnie schronisko "Orle"

Budynek z lat 30. XX wieku, służący w przeszłości jako strażnica

Carlsthal (również Carlsthal bei Schreiberhau, Karlsthal) - nieistniejąca już osada, położona przy dawnej hucie szkła w Górach Izerskich. Obecnie znajduje się tutaj kilka budynków należących administracyjnie do Szklarskiej Poręby. Działa tutaj m.in. schronisko Turystyczne "Orle".

W 1754 założono tutaj hutę szkła, należącą do rodziny Preussler. Miejsce nie było przypadkowe, gdyż okolice obfitowała w złoża kwarcu, drewno i wodę (niedaleko przepływa rzeka Izera). Według opisu z 1765 w głównym budynku był piec hutniczy, którego obsługiwało 10 hutników - dmuchaczy.

Największy rozkwit huty i jednocześnie osady był w połowie XIX wieku - zatrudniano tutaj nawet 100 pracowników. Carlsthal wyrabiał zarówno szkło białe jak i barwione, które później ozdabiano w Szklarskiej Porębie i innych okolicznych miejscowościach. Pod koniec wieku produkcję szkła przejęły inne huty, m.in. Joesphinenhütte (Józefina) oraz położone już na terenie państwa Habsburgów - Zenknerhütte (Desna II), Christiansthal (Kristianov), Hoffnungsthal (Udoli Nadeje), Harachschehütte (Harrachov). Ostatecznie zamknięto ją w 1890.

Kiedy huta zakończyła działalność tereny te odkryli turyści i to z myślą o nich powstała gospoda prowadzona przez rodzinę Schneider. To w niej umieścił początek akcji "Und Pipa tantz" swej powieści noblista Gerhart Hauptmann. Dzisiaj w tym miejscu jest parking.

Z budynków huty ocalały dwa budynki - w jednym z nich jest dziś bufet schroniska. Murowany obiekt z ciosanego kamienia powstał około 1860 i prawdopodobnie służył jako budynek administracyjny. Po zamknięciu huty przekazano go służbom leśnym, stąd powstała nazwa "Leśniczówka". Przed głównym wejściem jest wieżyczka, w której kiedyś znajdował się dzwon, wzywający pracowników do rozpoczęcia pracy, a w następnym okresie ułatwiający zbłąkanym wędrowcom poruszanie się podczas mgły.

Innym budynek, który wchodził kiedyś w skład huty, to opuszczony dom hutników, stojący na środku dawnej osady.

W połowie lat 30. XX wieku na polanie zainstalował się Grenzschutz i służba celna. Wybudowano dwa drewniane budynki - Breslau i Glogau. Po aneksji czeskich terenów przygranicznych w 1938 jeden z budynków przekazano służbom leśnym, a od 1940 wypoczywali w nich żołnierze Wehrmachtu. Po II wojnie światowej stacjonowała tam krótko Armia Czerwona, wysiedlając mieszkańców osady do Szklarskiej Poręby, a następnie Wojska Ochrony Pogranicza. Działała tutaj strażnica, a cały teren był niedostępny dla osób postronnych aż do 1990. W niektórych okresach, jak podczas kryzysu kubańskiego w 1961, kwaterowało w nich nawet 120 osób. Obecnie jeden z budynków jest bazą noclegową schroniska.

W okresie hitlerowskim w pobliżu dawnej osady Carlsthal znajdowało się pięć obozowych baraków Reichsarbeitsdienst, w ostatnich miesiącach wojny tzw. Lebensmittel-Lager Wehrmachtu. Według niepotwierdzonych opinii tereny te były również projektowane jako ośrodek przygotowań olimpijskich w biegach narciarskich.