Charles James Fox

Z Wikipedii

Charles James Fox (ur. 24 stycznia 1749 w Westminster, zm. 13 września 1806 w Chiswick) - brytyjski arystokrata i prominentny polityk partii wigów, zwolennik zniesienia niewolnictwa, niepodległości Stanów Zjednocznych i rewolucji francuskiej, młodszy syn Henry'ego Foxa, 1. barona Holland of Foxley i lady Caroline Lennox, córki 2. księcia Richmond i Lennox.

Wykształcenie odebrał w Eton College i Hertford College w Oksfordzie. Rozpieszczany przez rodziców zaczął prowadzić ekstrawagancki i rozrzutny tryb życia. W 1774 r. jego długi wynosiły 140 000 funtów. W tym czasie był również osobą nadającą trend modzie. Po podróży po Europie wprowadził w Wielkiej Brytanii modę zapożyczoną z francuskiego dworu - koronki z falbankami, brokat, kosmetyki, czerwone obcasy itd. Taki strój był znakiem rozpoznawczym towarzystwa Macaronich. W wieku 19 lat Fox został przewodniczącym tej grupy. Fox znał również 5 języków i był uważany za znakomitego oratora.

W 1768 r. wygrał wybory do Izby Gmin w okręgu Midhurst. Poparł księcia Grafton w jego sporach z radykałem Johnem Wilkesem. Był wówczas zagorzałym zwolennikiem posiadania przez Wielką Brytanię kolonii w Ameryce Północnej. Na jego cześć nazwano miasto Foxborough w stanie Massachusetts. W 1770 r. lord North mianował Foxa młodszym Lordem Admiralicji. Zrezygnował on z tego stanowiska w styczniu 1772 r., po sprzeciwie wobec Ustawy o Małżeństwach Królewskich. W grudniu otrzymał stanowisko w Skarbie Jego Królewskiej Mości, ale w lutym 1774 r. został zdymisjonowany na polecenie króla Jerzego III.

Podczas pobytu w opozycji poglądy Foxa stały się bardziej radykalne. Dał się poznać jako zwolennik niezależności 13 amerykańskich kolonii od Korony brytyjskiej. Zaprzyjaźnił się z Edmundem Burkem i zbliżył się do frakcji lorda Rockinghama. W 1780 r. wygrał wybory w okręgu Westminster. Na forum Izby Gmin dał się poznać jako zwolennik reform parlamentarnych. W 1782 r., kiedy Rockingham został premierem Wielkiej Brytanii, powierzył Foxowi stanowisko ministra spraw zagranicznych (Fox był pierwszy człowiekiem na tym stanowisku) i przewodniczącego Izby Gmin. Na tych stanowiskach Fox utrzymał się do lipca 1782 r., kiedy to Rockingham zmarł, a nowym premierem został lord Shelburne.

Do rządu powrócił w lutym 1783 r., kiedy zawarł koalicję polityczną z lordem Northem. Ponownie otrzymał stanowisko ministra spraw zagranicznych i przewodniczącego Izby Gmin. Razem z Northem sprawował realną władzę, mimo iż oficjalnie premierem był książę Portland. Spotykali się też z niechęcią króla Jerzego III, więc stali się zwolennikami księcia Walii. Ostatecznie koalicja Fox-North zakończyła się w grudniu 1783 r., kiedy to po upadku projektu ustawy o Indiach Wschodnich autorstwa Foxa, naciski stronników króla zmusiły obu polityków do rezygnacji z zajmowanych stanowisk.

Wybory powszechne 1784 r. były ciężką próbą dla Foxa. Jego pozycja była słaba i tylko rozbudowanej kampanii wyborczej wspieranej przez księżnę Devonshire zawdzięczał Fox minimalne zwycięstwo. Mimo tego wciąż pozostawał wpływową postacią w partii wigów. W 1789 r. poparł rewolucję francuską, co przyczyniło się do rozłamu w parlamencie. Popierający rewolucję, w liczbie 60 deputowanych, popierali Foxa. Pozostali, których była większość, poparli torysa, Williama Pitta Młodszego. Wcześniej, jeszcze w 1788 r. doszło do sporu między obydwa politykami, kto ma sprawować regencję w imieniu chorego na umyśle króla. Fox popierał regencję swojego przyjaciela, księcia Walii, natomiast Pitt chciał władzę regencyjną zostawić przy Parlamencie.

Fox popierał konstytucję francuską z 3 września 1791 r. i był przerażony egzekucją króla Ludwika XVI. Kiedy w 1793 r. wybuchła wojna angielsko-francuska, Fox krytykował rząd za tą decyzję, postulując prowadzenie negocjacji. Mimo iż był w tych działaniach wspierany przez radykałów, ogół społeczeństwa uznawał go za defetystę pozbawionego patriotyzmu. W 1792 r. doprowadził do przyjęcia Ustawy o Zniesławieniu, która przywracała sędziom prawo orzekania o zniesławieniu winnego. Wspomagał również postulaty o równouprawnieniu katolików i zniesieniu niewolnictwa. Popierał również plany reformy wyborczej i zniesienia "zgniłych okręgów", ale sprzeciwiał się powszechnemu prawu wyborczemu, chcąc je ograniczyć do posiadaczy ziemskich. W 1795 r. poślubił swoją długoletnią kochankę, Elisabeth Armistead, aczkolwiek trzymał ten związek w tajemnicy, aż do 1802 r.

W 1797 r., wraz z większością zwolenników, Fox stracił miejsce w Izbie Gmin. Wrócił do izby w 1802 r. i stał się najzagorzalszym krytykiem europejskiej polityki rządu Addingtona, później rządu Williama Pitta. Kiedy w 1806 r. lord Grenville zastąpił Pitta na stanowisku premiera, Fox ponownie został ministrem spraw zagranicznych i przewodniczącym Izby Gmin. Starał się doprowadzić do zawarcia pokoju z Francją, jednakże bezskutecznie. 10 czerwca wygłosił płomienną mowę o przygotowywanej właśnie Ustawie o Zniesieniu Handlu Niewolnikami. Niedługo później poczuł się źle. Jego stan zdrowia szybko się pogorszył. Zmarł 13 września w Cheswick.

Popierana przez Foxa Ustawa o Zniesieniu Handlu Niewolnikami została przyjęta 25 marca 1807 r. Fox w swojej ostatniej woli wyraził życzenie, aby został pochowany w Chertsey, gdzie mieszkał przez większość życia. Nie uszanowano jednak jego testamentu i został pochowany w katedrze westminsterskiej, u boku Williama Pitta, który zmarł w tym samym roku. W 2006 r. na stacji kolejowej w Chertsey odsłonięto popiersie polityka.

Poprzednik urząd nowo powstały

Minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii 1782

Następca Thomas Robinson, 2. baron Grantham

Poprzednik Thomas Robinson, 2. baron Grantham

Minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii 1783

Następca George Nugent-Temple-Grenville, 3. hrabia Temple

Poprzednik Henry Phipps, 3. baron Mulgrave

Minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii 1806

Następca Charles Grey, wicehrabia Howick

Poprzednik Frederick North, lord North

Przewodniczący Izby Gmin 1782

Następca Thomas Townshend

Poprzednik Thomas Townshend, 1. wicehrabia Sydney

Przewodniczący Izby Gmin razem z lordem Northem 1783

Następca William Pitt Młodszy

Poprzednik William Pitt Młodszy

Przewodniczący Izby Gmin 1806

Następca Charles Grey, wicehrabia Howick