Dżuma na Warmii (1708-1711)

Z Wikipedii

tablica na figurze Chrystusa Zbawiciela Świata przy kościele NSPJ w Olsztynie

Dżuma na Warmii (1708 – 1711)

Wiek XVIII przyniósł Warmii wojny, pożary, epidemie i tę najstraszniejszą śmierć – dżumę. Ludzie umierali w domach i w lasach, gdzie próbowali się chronić przed zarazą. Jesienią 1708 r. biskup Andrzej Chryzostom Załuski zapisał w swoim pamiętniku „Anioł śmierci przekroczył granicę biskupstwa”. Szły pielgrzymki do warmińskich sanktuariów. W kościołach lud błagał na kolanach i zanosił do Stwórcy suplikacje. Dżuma pochłonęła na Warmii wiele istnień ludzkich. Tylko stołeczny Lidzbark Warmiński stracił przeszło tysiąc osób, prawie jedną trzecią mieszkańców. Wiele miast i wsi zostało całkiem wyludnionych. Licznych zmarłych pogrzebano przy Kaplicy Świętego Krzyża w Braniewie. Dzięki zamknięciu bram miejskich przed zarazą uchronili się mieszkańcy Ornety, Dobrego Miasta, Jezioran, Bisztynka i Barczewa. Najbardziej wyludnine zostały miasta: Lidzbark Warmiński, Braniewo, Biskupiec, Reszel i Olsztyn. W parafii Św. Jakuba w Olsztynie w 1710 r. zapisano, że zmarło 2000 osób. Wśród ofiar było wielu duchownych. W lipcu 1710 r. na dżumę zmarł proboszcz Jan Mateusz Grotkowski (ur. ok. 1658 r. w Sząbruku). Proboszczem w Olsztynie był zaledwie dwa lata. Pobożny lud warmiński szukał wsparcia u swoich świętych patronów: Św. Rocha, Św. Rozalii i Św. Anny. Ci którzy przeżyli zarazę jako wota dziękczynne budowali krzyże i kapliczki. Również kapituła warmińska i biskup Andrzej Chryzostom Załuski ślubowali, że dla oddalenia zarazy zbudują świątynie. Tak powstały warmińskie sanktuaria pasyjne w Lidzbarku Warmińskim i w Chwalęcinie. Epidemia dżumy wyludniła Olsztyn i okoliczne wioski. Kiedyś przy drodze z Olsztyna do Dywit, u ujścia rzeki Wadąg do Łyny, leżała wieś Sądyty (Sandyty). W tej wsi podczas zarazy 1710 roku wymarli wszyscy mieszkańcy. Opustoszałe domostwa popadły w ruinę. Na miejscu dawnej wsi, nigdy nie odbudowanej, dziś rośnie las. Dla upamiętnienia tych smutnych wydarzeń w Olsztynie wzniesiono dwa pomniki: 1) Figurę Zbawiciela Świata, Chrystusa trzymającego w ręku kulę ziemską, posiadającą na cokole łaciński napis: „Domine Qui salvas et nostri Salvator Miserere Ao 1737”. Figura ta stała na Placu Trzech Krzyży, przy drodze do Dobrego Miasta (na rogu dzisiejszej ul. 1 Maja i Linki). Obecnie figura stoi przy kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa. 2) Figurę Chrystusa upadającego pod krzyżem. Figura ta, zwana przez olsztynian „Bożąmęką”, nosi polski napis „Idź za mną”. Niegdyś umieszczona była na „Targu Końskim”, tuż za murami Olsztyna. Obecnie stoi u wlotu ulicy Jagiellończyka. W miarę upływu lat ożywały spustoszone wojną i zarazą warmińskie wsie i miasta. Zaczęto znowu organizować jarmarki i spotykać się na kiermasach. Warmia wracała do życia.