Dańczypol

Z Wikipedii

Dańczypol – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, w gminie Grabowiec.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.

To jest tylko zalążek artykułu związanego z woj. lubelskim. Jeśli możesz, rozbuduj go.

Wieś położona we wschodniej części gminy Grabowiec, nad rzeką Kalinówką, w obrębie Działów Grabowieckich. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z roku 1472, wtedy notowano we wsi 1 łan gruntów uprawnych (A. Janeczek, A. Swieżawski 1991,s. 38). Wroku 1531 było w Dańczypolu tylko 1/2 lana użytków uprawnych. Według rejestru poborowego w 1578 roku wieś należała do Szymona Danieleckiego, który posiadał 1/4 łana ziemi i 1 zagrodnika bez ziemi oraz Jana Danieleckiego, właściciela 1 łana ziemi, 2 zagrodników z ziemią i 2 zagrodników bez ziemi (A. Jabłonowski 1902, s. 225 i 250). W 1608 roku Dariczypol był w posiadaniu Olbrachta Łuszkowskiego, którego poddany Chwed-ko Gaida oskarżył Piotra Danieleckiego (być może współwłaściciela wsi) o pobicie (APL, Ks.GGrab., nr 77, s. 547-549). Olbracht Łuszkowski jako współwłaściciel wsi notowany był jeszcze w 1620 roku (APL, Ks.GGrab., nr 15, s. 13). W 1674 roku wieś należała do Bernarda Rudawskiego (APL, Ks.GGrab., nr 129, s. 131), a w 1727 roku Dańczy-pol był we władaniu Wojnickich (APL, Ks.GHor. nr44, s. 1648-1686). W 1762 roku zmarł Wojciech Szystowski, jeden z współwłaścicieli Dańczypola (APL, Ks.GGrab., nr 64, s. 1181). Część wsi należała wówczas do Stanisława Brodowskiego (I. Rolska-Boruch 1999, s. 153) i Kaspra Dobrzyńskiego, notowanego w 1764 roku. Z tego okresu pochodzi inwentarz dóbr obrazujący wygląd siedziby dworskiej: „Dwór stary na górze, do którego drzwi na klamkę zamykające się .... sieni z której kuchenka z grubą do pieca. Z tej sieni drzwi do izby. Z tej izby alkierz.... naprzeciwko spiżarka za piecem i drzwiami na tył zalepione, naprzeciwko tej izby piekarnia stara zła już się rozwalająca.... Na boku izdebka dziecinna z piecem przy kuchence z drzwiami .... Gonty na całym budynku stare złe ... Naprzeciwko stajenka chruściana z wrotami y żłobem ... Daley przy niey chelew na bydło .... naprzeciwko na tymże podwórzu spichlerz stary i górą drewniany Z podwórza idąc ku zystawcom stodoła o dwu wrotach naprzeciw siebie z za mknięciem Przy bramie z Grabowca po lewej ręce sadz na wieprze... przy którym loch zawalony po prawej zaś ręce psiarnia .... Ponadto istniał ogród duży naprzeciwko budynku [dworu] oraz drugi mały na dole ku wsi. Ogródek przed oknami maleńki" (APL, Ks.GGrab., nr 125, s. 627). Wymieniony w inwentarzu „duży" ogród, jak przypuszczają autorzy inwentaryzacji z 1987 roku był ogrodem kwaterowym typu włoskiego ulokowany w zachodniej części założenia, na uformowanym tarasowo stoku wzgórza. Położony naprzeciwko dworu był zapewne powiązany osiowo z dworem i z położonym po przeciwnej stronie dworu dziedzińcem (E. Bończak-Kucharczyk, A. Oleksicki, K. Kucharczyk, J. Oleksicki, H. Prus 1987 f, s. 2). Przed rokiem 1801 Dańczypol należał do Antoniego Ksawerego Russyana, który w tym roku sprzedał go Janowi Ulanickiemu. W 1 pot. XIX wieku dobra te nabył Dobrowolski. W 1846 roku Dańczypol należał do Ignacego Holcera, a następnie do Piotra Kamińskiego herbu Łuk Napięty, naczelnika powiatu hrubieszowskiego, zmarłego w 1870 roku (A. Boniecki, t. IX, s. 203). W 2 pol. XIX wieku wieś była krótko we władaniu także Kleinów. W 1878 roku prawdopodobnie Eseno-wie nabyli wieś za 29 tys. rubli (SGKP, wypisy, S.49). Według spisu z 1827 roku we wsi było 15 domów i 52 mieszkańców, natomiast według spisu z 1921 roku - 17 domów i 116 mieszkańców (W. Bondyra 1993, s. 29). W 1921 roku dobra liczyły 564 morgi, w tym 431 mórg gruntów ornych, 64 morgi łąk, 5 mórg pastwisk, 52 morgi lasu i 12 mórg placów i nieużytków. W folwarku było 13 budynków drewnianych, młyn wodny, cegielnia i piec do wypalania wapna. Włościanie posiadali 101 mórg użytków (SGICP, wypisy, s. 49). W 1891 roku jako właściciel notowany był Abram Essen (Pamiatnaja Kniżka..., 1891), a w latach 1891-1909 Dańczypol był własnością Kazimierza Dębowskiego, który pobudował tu szereg budynków gospodarczych i mieszkalnych. Wzniesiono także nowy dwór i oficynę. W 1909 zmuszony sytuacją finansową i rodzinną sprzedał dobra Mońkowi i Dobie Garfinkielom za sumę 67 300 rubli (E. Bończak-Kucharczyk, A. Oleksicki, K. Kucharczyk, J. Oleksicki, H. Prus 1987 f, s. 3). W 1922 roku majątek składał się z 554 mórg, w tym 486 mórg ziemi ornej, 55 mórg łąk, 4 mórg sadu, 4 mórg pod zabudowaniami i 5 mórg nieużytków, dróg i rowów. Wówczas właściciele mieszkali w Zamościu, majątkiem natomiast zarządzał administrator. Do zabudowań dworskich należały: dom mieszkalny z 7 ubikacjami, drewniany, obmurowany, o wym. 18 x 11 m, wys. 3,5 m; dom drewniany z 4 ubikacjami, kryty gontem, o wym. 9 X 8 m, wys. 2,5 m; dom drewniany z 2 izbami, kryty gontem, o wym. 11 x 5,5 m, wys. 2 m; dom drewniany z 2 izbami, kryty gontem, o wym. 11 X 5,5 m, wys. 2 m; drewniany dom mieszkalny z 4 izbami, kryty gontem, o wym. 14 X 8 m, wys. 2,5 m; dom mieszkalny z 10 izbami, drewniany, o wym. 30 x 9 m, wys. 2,5 m; obora drewniana kryta gontami, o wym. 20 x 8 m i wys. 2,5 m; budynek złożony ze stajni i stodoły (chru-ścianej), kryty do połowy gontem, o wym. 50 x 9 m, wys. 3 m; stodoła drewniana kryta gontem, o wym. 47 X 15 m i wys. 3 m; poddasze na kierat kryte gontem; drewniana przybudówka na plewy kryta gontem, wozownia i spichlerz drewniany kryty gontem, o wym. 15 x 14 m, wys. 2,5 m; par-nik drewniany, o wym. 9 x 5 m, wys. 2 m; młyn drewniany kryty blachą, o wym. 8 x 8 m, wys. 3,5 m; obora drewniana, chlewiki i kuźnia drewniana kryta gontem, o wym. 3,5 x 2 m, wys. 1,5 m. Właściciele zatrudniali w tym okresie 14 osób służby dworskiej i 14 komorników. W wyniku reformy rolnej w latach 1922-1923 rozparcelowano 118,90 ha i wówczas majątek Dańczypol liczył 348 mórg i 88 prętów (E. Bończak-Kucharczyk, A. Oleksicki, K. Kucharczyk, J. Oleksicki, H. Prus 1987 f, s. 4-5). Według spisu z 1921 roku wieś liczyła 17 domów i 116 mieszkańców, w tym 11 Ukraińców natomiast folwark 6 domów i 96 mieszkańców, w tym 7 Ukraińców i 10 Żydów (Skorowidz..,, t. IV s. 30). Od 1932 roku Doba z Kahanów Garfinkiel jej syn Sanel zamieszkali w Zamościu, majątel zaś wydzierżawili najpierw Wojciechowi Stadni kowi, a potem Żydowi Bronisławowi Wirnikowi W 1940 roku Niemcy skonfiskowali dobra jaki bezpańskie. Po wyzwoleniu ziemię o powierzchrzchni 194,52 ha przejęto na Skarb Państwa i rozparcelowano pozostawiając przy dworze 5,25 ha gruntów. Teren dawnego ogrodu został po wojnie całkowicie zniszczony, łącznie z większością zabudowań dworskich. Dwór rozebrano w 1966 roku, a zbudowano tu leśniczówkę (E. Bończak-Kucharczyk, A. Oleksicki, K. Kucharczyk, J. Oleksicki, H. Prus 1987 f, s. 5). Podczas okupacji hitlerowskiej Dańczypol został wysiedlony w styczniu 1943 roku. W miejsce wysiedlonej ludności polskiej sprowadzono do wsi Ukraińców usuniętych z powiatu zamojskiego (Z. Klukowski 1947, s. 98-99)