Encyclopédie
Z Wikipedii
"Wielka Encyklopedia Francuska" (oryginalny tytuł Encyclopédie, ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers) – encyklopedia wydawana we Francji w latach 1751-1766, a z późniejszymi suplementami i wydaniami poprawionymi - w 1772, 1777 i 1780. Encyklopedia ta w późniejszych latach doczekała się wielu wydań w tłumaczeniu na inne języki i wydawnictw wzorujących się na niej i z niej korzystających.
W zamierzeniu Encyclopédie miała być kompendium ówczesnej wiedzy z zakresu nauki, sztuki i rzemiosła, a jej twórcy sami za cel zakładali dokonanie "zmiany myślenia". We wprowadzeniu pn. Discours Préliminaire des Éditeurs napisanym przez d'Alamberta w otwarty sposób przedstawiono oświeceniowe ideały. Uważa się, że to monumentalne dzieło stało się jednym ze szczytowych osiągnięć okresu Oświecenia.
Miała ona wielkie znaczenie społeczne, polityczne i kulturowe. Zawarte w niej reformatorskie hasła utorowały drogę Rewolucji Francuskiej.
Spis treści |
[edytuj] Geneza powstania
W 1726 roku we Francji założono Société des Arts, które opracowało projekt wydania encyklopedii wiedzy i umiejętności, jednak do jego realizacji nie doszło.
Inny, oddzielny projekt wydania encyklopedii obejmującej wiedzę ogólną i użytkową powstał w środowisku masońskim. Co ważne, Andre Le Breton, jeden z głównych wydawców i inicjatorów Wielkiej Encyklopedii Francuskiej, był od 1729 roku mistrzem paryskiej loży masońskiej.
Po fiasku wydania tłumaczenia angielskiej Cyclopedii Ephraima Chambersa, w dniu 16 października 1747 roku, Le Breton podpisał z Diderotem i d'Alembertem umowę na napisanie encyklopedii. W październiku 1750 r. wydany został prospekt tego wydawnictwa, a pierwszy tom miał ukazać się w lipcu 1751.
We Francji powstał odpowiedni klimat i zapotrzebowanie na wydawnictwa encyklopedyczne obejmujące całość wiedzy, popularne były słowniki i kompendia obejmujące jakiś zakres wiedzy (historyczne, geograficzne itp.). U podłoża stały filozoficzne nurty oświeceniowe i poszerzająca się wiara w postęp, osiągany dzięki rozwojowi nauki. Zauważano ich wartość dla wiedzy jako takiej i praktyczność w codziennym życiu.
[edytuj] Autorzy i redaktorzy
Pierwszym, któremu Andre Le Breton powierzył tworzenie encyklopedii, był francuski matematyk, Jean-Paul de Gua de Malves, który z kolei zatrudnił młodych Condillaca, d'Alemberta i Diderota. Po 13 miesiącach z powodu niewłaściwego podejścia Le Breton zwolnił de Malvesa i podpisał umowę z d'Alembertem i Diderotem (16 października 1747). Największy wpływ na kształtowanie treści i ostateczny kształt Wielkiej Encyklopedii Francuskiej miał Denis Diderot. To on dobierał autorów, ustalał zestaw haseł i najczęściej dokonywał ostatecznej redakcji. Zestaw autorów i redaktorów zmieniał się, ale najdłużej Encyklopedią zajmował się Diderot i zapewne jego intelekt i osobowość najbardziej się na niej odcisnęły.
Grupę uczonych i myślicieli uczestniczących w tworzeniu tego dzieła nazwano później encyklopedystami. Byli to:
- Jean le Rond d'Alembert
- Denis Diderot
- André Le Breton - wydawca, autor, zajmował się też redakcją
- Étienne de Condillac
- Louis Jean Daubenton
- Claude Adrien Helvétius (Helwecjusz)
- Paul d'Holbach
- Chevalier de Jaucourt
- Monteskiusz
- Jan Jakub Rousseau
- Anne Robert Jacques Turgot
- Wolter
- François Quesnay
[edytuj] Wielka Encyklopedia Francuska w liczbach
- 50 tomów
- 71819 haseł
- 2880 ilustracji
- 19 tys. stron
- 21 mln słów
[edytuj] Chronologia publikacji WEF[1]
[edytuj] Publikacja kolejnych tomów
| Nr tomu | Hasła | Data |
|---|---|---|
| 1. | A - Azymites | czerwiec 1751 |
| 2. | B - Cézimbra | styczeń 1752 (datowany 1751) |
| 3. | Cha- Consécration | październik 1753 |
| 4. | Conseil - Dizier, Saint | październik 1754 |
| 5. | Do - Esymnete | listopad 1755 |
| 6. | Et - Fne | październik 1756 |
| 7. | Foang- Gythium | listopad 1757 |
| 8. | H - Itzehoa | grudzień 1765 |
| 9. | Ju - Mamira | grudzień 1765 |
| 10. | Mammelle - Myva | grudzień 1765 |
| 11. | N - Parkinsone | grudzień 1765 |
| 12. | Parlement - Potytric | grudzień 1765 |
| 13. | Pomacies - Reggio | grudzień 1765 |
| 14. | Reggio - Semyda | grudzień 1765 |
| 15. | Sen - Tchupriki | grudzień 1765 |
| 16. | Teanum - Vénerie | grudzień 1765 |
| 17. | Vénérien - Zzuéné oraz Articles omis | grudzień 1765 |
[edytuj] Publikacja ilustracji
| Nr tomu | Część | Data |
|---|---|---|
| 1. (18) | 1. część | 1762 |
| 2. (19) | 2. część, 1. partia | 1763 |
| 3. (20) | 2. część, 2. partia | 1763 |
| 4. (21) | 3. część | 1765 |
| 5. (22) | 4. część | 1767 |
| 6. (23) | 5. część/6. tom | 1768 |
| 7. (24) | 6. część/7. tom | 1769 |
| 8. (25) | 7. część/8. tom | 1771 |
| 9. (26) | 8.część/9. tom | 1771 |
| 10. (27) | 9. część/10. tom | 1772 |
| 11. (28) | 10. część/11. tom | 1772 |
[edytuj] Znaczenie
Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Ukończenie WEF zajęło 25 lat i mimo trudności, do których należały waśnie między twórcami, cenzura przedrewolucyjnego państwa francuskiego, a nawet zakaz druku, okazała się wielkim sukcesem wydawniczym. W sumie sprzedano ponad 25 tys. kompletów l'Encyclopédie co przyniosło 2,5 mln liwrów zysku (co odpowiada wartości ok. 30 mln dolarów amerykańskich obecnie).
Wielka Encyklopedia Francuska była pod wpływem angielskiej myśli filozoficznej (Francis Bacon, John Locke). Autorzy prezentowali wiarę w powszechny postęp, który miał być osiągany dzięki rozwojowi naukowemu.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Przypisy
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Wielka Encyklopedia Francuska online na francuskich Wikiźródłach (w wersji tekstowej i jako faksymile oryginału)
