Futurologia
Z Wikipedii
Futurologia (łac. futurus - przyszły) -- nauka zajmująca się przewidywaniem i prognozowaniem przyszłości m.in. w dziedzinie techniki, przyrostu naturalnego, gospodarki, kultury czy też środowiska przyrodniczego.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Ludzie, przewidywać przyszłość chcieli właściwie od zawsze. Rozmaite pomysły jak astrologia czy czarna magia miały odsłonić przed ludźmi wizje przyszłości. W miarę rozwoju technologicznego jednak, racjonalizm wziął górę nad czarami. Spróbowano więc przewidywać przyszłość naukowo. Termin "futurologia" wymyślił i wprowadził w 1943 roku Ossip K. Flechtheim, ale prawdziwą działalność nowa nauka rozpoczęła dopiero w 1962 roku, gdy rząd Francji powołał grupę "Roku 1985", która miała za zadanie uzyskać informacje o przyszłości kraju. Wkrótce świat opanowała futurologiczna moda: w Wielkiej Brytanii powstał projekt Mankind 2000, a 1965 w USA "Komisja roku 2000", zwana też RAND Corporation. W Polsce badaniami przyszłości zajął się "Komitet Badań i Prognoz Polska 2000". Większość z tych ośrodków z wielką, wręcz radosną ochotą prognozowały odważne przemiany. Jeden czynnik jednak sprawił, że ten przyszłościowy pochód stanął. Chodzi tu o rzecz prozaiczną - wybitnie nietrafne prognozy. Warto zwrócić uwagę, że żadna nie przewidziała np. upadku ZSRR. Obecnie, prognozowanie wydarzeń najbliższych jak najbardziej istnieje, jednak futurologia jako nauka mająca ambicje "poznania" przyszłych społeczeństw, skłonna rościć sobie prawo do przepowiadania struktury społecznej za kilkadziesiąt lat właściwie już nie istnieje, przede wszystkim z powodu, który zauważył Lem, mówiąc "Nawet niewielki postęp na każdym polu odsłania przed nami olbrzymie, a dotąd niewidzialne przedpole naszej ignorancji". Paul Kennedy, jakby na potwierdzenie tych słów przytacza[1] słowa Thomasa Malthusa, który boleje na początku XVIII wieku nad przyszłością Ziemi, stwierdzając że ludziom z powodu zbyt dużych możliwości rozrodczych i zbyt małych możliwości Ziemi na wykarmienie. Kennedy pyta, dlaczego proroctwa się nie ziściły i podaje trzy sprawy, których Malthus nie wziął pod uwagę: emigracja ludzkości z Wysp Brytyjskich, wzrost wydajności rolnictwa na świecie i pierwszy etap rewolucji przemysłowej.
[edytuj] Futurologia jako nauka
Futurologia jest określana bardzo różnie, a jej przewidywania - nie bez racji - negowane. Próba określenia czym tak naprawdę ta dziedzina nauki jest, trudno określić. Można zaryzykować stwierdzenie, że to socjologia przyszłości, która w przeciwieństwie do socjologii klasycznej nie bada społeczeństw z perspektywy statycznej, tylko dynamicznej. Innymi słowy jest nastawiona na badanie procesów w konkretnym czasie (przyszłym), a nie uniwersalnych.
[edytuj] Cele
- Dla nauk społecznych futurologia stanowi "generator scenariuszy", który służy do penetracji wyróżnionych zagadnień, dla szerzej rozumianych obszarów badawczych.
- Może pełnić role ostrzegawcze zaniechania bądź kontynuowania określonych procesów.
- Może służyć jako ideologiczne uzasadnienie panującej formacji (patrz: Propaganda)
- Może służyć jako "wabik" dla społeczeństwa, w celu realizacji określonych zamierzeń władzy.
[edytuj] Metodologia
Najważniejszą i najpopularniejszą, acz bardzo prostą metodą "badania przyszłości" jest przede wszystkim analiza współczesnych i przeszłych zjawisk, na podstawie obserwacji społeczeństwa, mediów i wyodrębnienie z nich najważniejszych tzw. trendów przeznaczonych do badania i penetracji. Innym sposobem są metody czysto matematyczne, jak rachunek prawdopodobieństwa, a także sposoby komputerowe, które na podstawie określonych danych formułują koncepcje przyszłości.
[edytuj] Futurologia a filozofia
Problem futurologii, polega na zdefiniowaniu i określeniu przyszłości i rozwiązania problemu czy ona istnieje już obecnie (determinizm) jako jednoznacznie określona czy też nie. Jan Łukasiewicz przytacza dwa argumenty za determinizmem: fizyczna zasada przyczynowości, oraz logiczna zasada wyłączonego środka (
, czyli "Tautologią jest twierdzenie, że albo p albo nie p"). Oba obala, zaczynając od pierwszej, twierdząc, że nie jest prawdą iż jeśli p to nieskończony ciąg przyczyn tego faktu, musi sięgać chwili teraźniejszej i każdej chwili przeszłej. Ciąg ten może mieć swą granicę dolną w chwili, która jest późniejsza od teraźniejszej, a więc jeszcze nie nadeszła. Taki ciąg więc - konkludując - nie musi posiadać początku a jedynie dążyć do jakiejś chwili t, będąc nieskończonym.
Zasadę wyłączonego środka Łukasiewicz obala postulując wprowadzenie trzeciej wartości logicznej (logika dwuwartościowa posługuje się tylko wartościami prawdy i nieprawdy), która wyrażałaby "możliwość". Innymi słowy możliwym jest że jakaś osoba będzie w domu, w kawiarni, w szpitalu, a ta możliwość nie determinuje faktu, że cała przyszłość jest z góry ustalona.
Aby zatem uprawiać futurologię, trzeba przyjąć założenie, że przyszłość istnieje w takim zakresie, w jakim jest zdeterminowana przez łańcuchy przyczynowo-skutkowe, które sięgają już naszej teraźniejszości.
[edytuj] Futurologia jako tuba propagandowa
Futurologia będąc finansowaną przez państwa była im winna "przysługi" w postaci wykorzystywania swoich metod i autorytetu do podbudowywania statusu władzy w danym państwie. Łączyło się to jednak z zahamowaniem obiektywizmu i odejściem od pierwotnych idei. Przyszłość, w "futurologii państwowej" była ściśle dostosowana do potrzeb propagandowych danego kraju, była - jak nazywa to Lech Nijakowski - teraźniejszością w bogatych i dostojnych szatach. W Ameryce kreśliła wizję dobroczynnego i zbawiennego kapitalizmu, zaś w krajach bloku sowieckiego zwycięskiego komunizmu.
[edytuj] Bibliografia
[edytuj] Cytowana
- ↑ Kennedy Paul, U progu XXI wieku, tłum P. Konczewski, 1994, str. 16
[edytuj] Pozostała
- Nijakowski Lech Michał, Wokół problemów futurologii, 2000 ISSN 1505-1161
- Bönish Alfred, Futurologia – jej funkcje i cele, Wyd. Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Wrocław - Warszawa – Kraków - Gdańsk 1980, ISBN 83-04-00302-3
- Łukasiewicz Jan, Z zagadnień logiki i filozofii. Pisma wybrane, Warszawa 1961
- Stanisław Lem, Fantastyka i futurologia, Kraków 2003
