Georges de La Tour

Z Wikipedii

Georges de La Tour (ur. przed 19 marca 1593 w Vic-sur-Seille, zm. 30 stycznia 1652 w Lunéville) - malarz francuski okresu baroku.

Przez długi czas zapomniany, został ponownie odkryty na początku XX wieku. Znany jest przede wszystkim z obrazów nocnych, takich jak Maria Magdalena, Nowo narodzony, Hiob czy Święty Sebastian, utrzymanych w charakterystycznej kolorystyce i oświetlanych jedynie światłem świecy. Tworzył także sceny dzienne, z żebrakami, starcami i scenami gry w karty.

O jego życiu wiadomo niewiele. Kwestia edukacji pozostaje niewyjaśniona, podobnie jak ewentualna podróż do Włoch lub Holandii. Mieszkał w Lotaryngii wraz z liczną rodziną, zmarł podczas epidemii.

Spis treści 1 Biografia 1.1 Po śmierci 2 Twórczość 2.1 Wybrane dzieła 3 Przypisy 4 Bibliografia 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Biografia

O życiu prywatnym artysty wiadomo niewiele, podobnie jest z jego wykształceniem. Był synem piekarza Jeana de La Toura i Sybille (Isabelle) Melian, córki i siostry piekarzy. Jego rodzice należeli do warstwy rzemieślników i drobnych właścicieli. Georges miał starszego brata Jacoba oraz młodsze rodzeństwo. Brak jest informacji o jego dzieciństwie i wczesnej młodości, w tym także o edukacji. Być może najpierw uczył się w rodzinnym Vic, w którym w 1611 roku malarz nazwiskiem Dogoz miał jakiegoś ucznia. Nie wiadomo jednak, czy on albo inny malarz działał on w Vic przed ta datą, gdy Georges musiał zacząć swoją naukę (a o zawodzie i miejscu nauki decydowano zazwyczaj w wieku 12-13 lat)^[1]. Może więc uczył się w pobliskim Nantes, gdzie działali m.in. Jacques Bellange i Claude Israël.

Około 1610 roku pierwszy etap edukacji powinien był mieć za sobą. Jeśli zatem wyjechał do Włoch, Paryża czy Holandii, jak przypuszcza część badaczy, to musiało to mieć miejsce między 1610 a 1616 rokiem. Z 1616 roku pochodzi bowiem pierwsza wzmianka o La Tourze, z której wynika, że był wówczas w Vic. Od 1616 roku w źródłach pojawia się często - nieobecność wzmianek z wcześniejszego okresu mogła być spowodowana właśnie owym wyjazdem, po którym wrócił do kraju, kończąc swoja edukację. Malarze lotaryńscy z tego samego pokolenia, co La Tour, niemal bez wyjątku odbywali zagraniczne podróże. Byłoby więc szczególnym odstępstwem od przyjętego zwyczaju, gdyby La Tour tego nie zrobił^[2]. Część badaczy sugeruje, że faktycznie odbył podróż do Włoch, inni przypuszczają, że styl Caravaggia, którego wpływ widać w jego dziełach, mógł poznać za pośrednictwem twórczości holenderskich caravaggionistów, np. Hendricka Terbrugghena.

W 1617 młody malarz ożenił się z Dianą Le Nerf (ur. 1591) - córką urzędnika książęcego, miejscowego bogacza. W 1619 urodził się ich pierwszy syn Philippe; nazwiska jego rodziców chrzestnych wskazują, że La Tour zaczął się obracać w środowisku najzacniejszych mieszkańców. Rok później rodzina przeniosła się do Lunéville, rodzinnego miasta Diany, gdzie La tour przyjął ucznia. Zapiski z kolejnych lat podają nazwiska kolejnych jego uczniów. W 1621 na świat przyszedł ich drugi syn - Étienne, który tak jak ojciec został malarzem. Do 1636 roku urodzi się jeszcze ośmioro dzieci La Tourów, łącznie dziesięcioro - pięciu synów i pięć córek, z których malarza przeżył najprawdopodobniej tylko wspomniany już syn Étienne i dwie córki^[3]. W latach 1623-24 La Tour otrzymał zamówienie od Księcia Lotaryngii. W 1631 Lotaryngia stała się miejscem walko wojny trzydziestoletniej, podczas której znacząco ucierpiała; Lunéville nawiedziła wówczas epidemia dżumy. Lotaryngię ostatecznie przyłączono do Francji.

Zapewne około 1638-1639 malarz wyjechał na krótko do Paryża. Miał wówczas zaprezentować królowi Ludwikowi XIII swój obraz ze św. Sebastianem, który wywołał zachwyt u monarchy. W dokumencie z 1639 roku La Tour wymieniony jest jako malarz królewski (peintre ordinaire du roi). 5 lat później rada miasta Lunéville kupiła od malarza obraz Narodziny w celu podarowania go gubernatorowi.

W 1651 wojna rozgorzała na nowo i w mieście wybuchła epidemia choroby płuc, na którą zmarła żona artysty, a 30 stycznia 1652 roku i on sam.

[edytuj] Po śmierci

Po śmierci powoli popadał w zapomnienie. Pojawia się w inwentarzach i pojedynczych wzmiankach, w tym u Dom Calmeta w Bibliothèque lorraine, ou histoire des hommes illustres qui ont fleuri en Lorraine (1751), którego krótka notka ocaliła La Toura od zupełnego zapomnienia. Wymieniony został tam jako Claude La Tour; informacje Dom Calmeta w zasadzie bez zmian powtarzają liczni autorzy XVIII i XIX-wieczni. Stopniowe odkrywanie jego twórczości rozpoczęło się w 2. połowie XIX wieku, m.in. w związku z rozwojem muzealnictwa i opracowywaniem muzealnych zbiorów. Zanim rozpoczęły się ściśle naukowe badania, o dziełach La Toura pisali m.in. Stendhal, który w 1837 roku odwiedził Muzeum w Nantes i opisał Lirnika, przypisując go Murillo lub Velasquezowi oraz Hippolyte Taine, który w Carnet de Voyage. Notes sur la province, 1863-1865 zamieścił opis Nowo narodzonego, atrybuowanego wówczas braciom Le Nain. W 1863 roku architekt Alexandre Joly napisał artykuł^[4], zbierający dane o malarzu. Joly nie znał jednak wtedy żadnego obrazu La Toura i napisał: ...pewnego dnia odkryjemy może, na ścinach jakiegoś wiejskiego kościoła, zniszczone płótno tego artysty...^[5]. Tak też się stało. Po kilku dalszych wzmiankach o la Tourze, przełomem była publikacja niemieckiego historyka sztuki Hermanna Vossa z 1915 roku^[6], w której autor omówił dwa sygnowane obrazy (Anioł ukazujący sie św. Józefowi i Zaparcie się św. Piotra) i przypisał La Tourowi Nowo narodzonego. W swoim drugim artykule z 1931 roku, Voss atrybuował La Tourowi Oszusta, Lirnika z Nantes i dwa obrazy ze św. Hieronimem.

Pierwszą wystawą, na której eksponowano jego dzieła, była wystawa w Royal Academy w Londynie w 1932 roku, na której pokazano Oszusta z asem karo i Nowo narodzonego. Jednak szeroka publiczność poznała La Toura przede wszystkim dzięki ekspozycji Peintres de la Réalité w Paryżu w 1934 roku, na której wystawiono już 12 dzieł tego malarza. Kolejne lata i prace uczonych przyniosły dalsze atrybucje i pogłębienie wiedzy o twórczości tego artysty.

[edytuj] Twórczość

Georges de La Tour, tworzący w podobnym okresie co Jacques Callot i bracia Le Nain, wykształcił indywidualny, charakterystyczny styl. Ze względu na swoje zainteresowanie światłem jest uznawany za jednego z najbardziej oryginalnych kontynuatorów twórczości Caravaggia. Nocne sceny są zazwyczaj oświetlane świeczką, która nadaje obrazom ciepłego kolorytu. Obok nokturnów malował także sceny przy świetle dziennym. Postaci na jego płótnach są lekko uproszczone, zgeometryzowane. Kompozycje są statyczne, a dominujący nastrój to powaga i skupienie. Malarz przedstawiał sceny religijne (świętych, apostołów, Boże Narodzenie) oraz świeckie (grę w karty, starców).

Bezsprzecznie przypisuje mu się ok. 30 obrazów^[7], w przypadku kilku dalszych atrybucja jest wątpliwa. Trudno stwierdzić, ile płócien w ogóle namalował ten artysta i ile z nich zaginęło. Biorąc pod uwagę, że działał przez około 35 lat i dorobił się znacznego majątku, musiał namalować ich znacznie więcej, niż 30 - może około 300-500^[8]. Tylko dwa jego obrazy opatrzone są datą (są to: Zaparcie się św. Piotra 1645 i Skrucha św. Piotra 1650), co w znaczący sposób utrudnia chronologiczne uporządkowanie jego twórczości. Datowanie obrazów La Toura jest więc w wielu punktach kwestią sporną.

Przyjmuje się, że najpierw malował sceny dzienne, a w późniejszym okresie nocne. Obrazy dzienne charakteryzują się dużym realizmem (czasem wręcz groteskowym), zamiłowaniem do kaligraficznych linii. Źródeł tej pierwszej maniery malarskiej upatruje się w twórczości Jacques'a Bellange'a i innych artystów z Nantes z początku XVII wieku^[9]. Prawdopodobnie pierwsze jego dzieła to wizerunki starców (Starzec i Stara kobieta z muzeum w San Fracisco), datowane na lata 1618-19. Na początek lat 20. XVII wieku datuje się serię przedstawiającą Chrystusa i 12 apostołów. Do dziś przetrwało z niego tylko 10 obrazów, w tym 7 kopii. Do początkowego okresu twórczości zalicza się też kilka wizerunków św. Hieronima, dalej Bójkę muzykantów z końca lat 20. XVII (Paul Getty Museum, Los Angeles), Lirnika zw. też Kobziarzem, datowanego na 1. połowę lat 30. (Musée des Beaux-Arts, Nantes) i Ślepego grajka (Musée Municipal, Bergues). La Tour namalował też kilka obrazów dziennych o nieco innej tematyce, takich jak Oszust z asem treflowym (kolekcja prywatna, Genewa), Oszust z asem karo (Luwr), Wróżka (Metropolitan Museum of Art) - wszystkie trzy datowane są na lata 20. lub 30. XVII.

Przełomem w twórczości La Toura miała być wojna w Lotaryngii, która doprowadziła do zmiany ze scen dziennych na nokturny^[10]. Obrazy nocne są bardziej monumentalne niż dzienne, twarze postaci są stypizowane, ich sylwetki zgeometryzowane, a zbędne elementy usunięte. Grupa nokturnów obejmuje co najmniej 4 przedstawienia św. Marii Magdaleny, obrazy: Anioł ukazujący się św. Józefowi (muzeum, Nantes), Święty Józef cieśla (Luwr), Święty Sebastian opłakiwany przez św. Irenę (znanych jest kilka egzemplarzy), Narodzenie (Musée des Beaux Arts, Rennes), Pokłon pasterzy (Luwr), Kobieta z pchłą (Musée Historique, Nancy), Hiob wyszydzany przez żonę (muzeum, Épinal), Skrucha św. Piotra (muzeum, Cleveland), Zaparcie się św. Piotra (Musée des Beaux Arts, Nantes), Gracze w kości (muzeum, Middlesbrough).

Obok wymienionych obrazów zachowało się kilka dzieł niepewnego autorstwa, m.in. Śmierć św. Aleksego (Musée Historique Lorrain, Nancy), trzy ryciny wykonane wg zaginionych dzieł La Toura (Ekstaza św. Franciszka, Maria Magdalena, Święte Niewiasty czuwające nad Dzieciątkiem, Bibliothèque National, Paryż)^[7], płótno Edukacja Marii (jeden egzemplarz w The Frick Collection, fragment z samą Marią w Institute of Arts, Detroit), Młody śpiewak (The Leicester City Museum, Leicester), U lichwiarza (Lwowska Galeria Sztuki) i inne.

[edytuj] Wybrane dzieła

• Seria 13 obrazów z apostołami i Chrystusem (zachowanych jest tylko 10, z czego 7 to kopie; oryginałami są obrazy ze świętymi: Jakubem Młodszym, Judą Tadeuszem i Filipem^[11]). Datowane na lata 20. XVII.

• Oszust z asem karo, lata 30. XVII, Luwr - niemal identyczny obraz znajduje się w Kimbell Art Museum w Forth Worth w USA, tyle że na nim oszust ma asa treflowego. W obu tych obrazach najbardziej intrygują spojrzenia postaci. Dopiero po chwili widz zauważa oszustwo, dokonywane przez młodego mężczyznę w lewym dolnym rogu i jego wspólniczki. Niczego nieświadomy jest młodzieniec z prawej strony.

• Nowo narodzony lub Narodziny, lata 40. XVII, Musée des Beaux Arts, Rennes - w scenie tej tak naprawdę nie został przedstawiony żaden element wskazujący na to, że jest to scena Bożego Narodzenia. Niemowlę, małe i ciasno zawinięte w pieluszki, jest trzymane przez Matkę, ubraną w czerwoną suknię. Druga kobieta, zapewne św. Anna, siedząca bokiem do patrzącego, trzyma w lewej ręce świeczkę, której światło przysłania prawą.

• Pokłon pasterzy, ok. 1644, Luwr - tu nie ma wątpliwości, o jaką scenę chodzi. Trzech pasterzy oddaje pokłon małemu Jezusowi, który przypomina tego z Nowo Narodzonego. Uwaga wszystkich postaci jest skupiona właśnie na tym małym dziecku, lezącym na sianku, podskubywanym przez szarego baranka.

• Maria Magdalena pokutująca, ok. 1640, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork - Georges de La Tour stworzył jeszcze trzy inne przedstawienia Marii Magdaleny , jednej z najczęściej obrazowanych postaci w okresie baroku. Znajdują się one w County Museum of Art w Los Angeles, w National Gallery of Art w Waszyngtonie i w paryskim Luwrze^[12].

• Hiob lub Hiob wyszydzany przez żonę, ok. 1625-1650, Musée Départemental des Vosges, Épinal - obraz ten jest ilustracją do biblijnej historii Hioba, zawartej w Księdze Hioba. Ten niezwykle pobożny człowiek został wystawiony przez Boga na próbę - stracił swój majątek, umarły jego dzieci i zachorował na trąd. De La Tour przedstawia go razem z żoną, której czerwono-złota suknia dominuje na obrazie, oświetlanym oczywiście przez świeczkę.

• Święty Sebastian z pochodnią lub Święty Sebastian opatrywany przez świętą Irenę, ok. 1649, Luwr - znane są liczne kopie tego obrazu. Powstał on najprawdopodobniej w okresie szalejącej epidemii dżumy. Chorym właśnie na tę chorobę patronuje święty Sebastian, męczennik, który choć sądzono, że jest martwy, został wyleczony dzięki opiece świętej Ireny. De La Tour przedstawił moment znalezienia ciała świętego, przeszytego strzałą, przez Irenę i towarzyszki.

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Blunt A., Art and architecture in France 1500-1700, 1999, Yale University Press, ISBN 978-0-300-07748-3.
• Couchoud P., Sztuka francuska, Warszawa 1981, t. I.
• Georges de La Tour, Paris 1972 [katalog wystawy w Orangerie des Tuileries, 10 mai-25 septembre 1972].
• Georges de La Tour (nr 67) z serii Wielcy malarze ISSN 1505-9464
• Secomska K., Malarstwo francuskie XVII wieku, Warszawa 1985, ISBN 83-221-0219-4.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Georges de La Tour na Web Gallery of Art
• Georges de La Tour na abcgallery