Grzymiradz

Z Wikipedii

Współrzędne: 52°47' N 14°42' E52.7833333 14.7 (Grzymiradz)


Grzymiradz
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	myśliborski
Gmina	Dębno
Sołtys	Jacek Jarki^[1]
Położenie	52° 47' N 14° 42' E
Liczba mieszkańców (2007) • liczba ludności	223^[2]
Strefa numeracyjna (do 2005)	95
Kod pocztowy	74-400 Dębno
Tablice rejestracyjne	ZMY
Położenie na mapie Polski Grzymiradz

Grzymiradz – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie myśliborskim, w gminie Dębno.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.

Niemiecka nazwa z okresu sprzed II wojny światowej - Grünrade.

[edytuj] Środowisko przyrodnicze

Wśród lasów dominują monokultury sosnowe, zaś grunty wykorzystywane są jako orne, łąki oraz pastwiska. Na terenie wsi i w krajobrazie otwartym ważne są zadrzewienia przydrożne, parkowe i cmentarne, zwłaszcza starodrzewia. Po wschodniej stronie Klepina (część wsi w kierunku Dębna) i 1,8 km na pn-wsch. od Barnówka gatunkiem objętym ścisłą ochroną są kocanki piaskowe występujące w mineralnych nieużytkach rolniczych i na łąkach z murawą szczotlichową oraz torfowce tworzące w okolicach Grzymiradza rozległy kompleks dolinowy z łozowiskiem i brzeziną bagienną. Do gatunków roślin cennych i rzadko spotykanych stwierdzonych w sezonie wegetacyjnym należy sierpnica zwyczajna występująca wzdłuż poboczy śródpolnych dróg w okolicach Smolnicy, Grzymiradza i Wysokiej^[3]

[edytuj] Historia

1333 – pierwsza wzmianka^[4]; rycerz Bromold Wuttsikk otrzymał w lenno wieś Grüenrod
1337 – księga ziemska margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego podaje, że we wsi z ogółu 40 łanów, 20 łanów stanowi własność rycerską^[5]
1349 - margrabia Ludwik Starszy nadał czterem braciom Schönebeck puszczę koło wsi
1451-1454 - właścicielem "Grunenrode" jest Ludwik von Ellingen
1454-1703 - właścicielem wsi jest rodzina von Marwitz
1493 – kościół wymieniony jako parafialny, pod patronatem Jerzego von Marwitza^[6]
1768 - właścicielem majątku staje się Jan Jerzy von Sydow
1797 - zbudowano ryglową wieżę kościoła i ufundowano bogate wyposażenie wnętrza
1839 – wzmianka o pałacu^[7]
1852-1906 - majątek w posiadaniu emerytowanego rotmistrza Hermana von Hertel; odnowił pałac i założył park
XIX w. - dobudowano zakrystię kościelną
1906-1928 - wieś należy do berlińskiego przemysłowca Maksa Wegnera, po bankructwie którego ziemia dworska została rozparcelowana
04.02.1945 – wyzwolenie Grzymiradza przez wojska 5 Armii 1 Frontu Białoruskiego^[8]
1945 – pożar kościoła, pozostały tylko ściany obwodowe
1945–koniec lat 80 XX w. - budynek pałacu zaadaptowano na potrzeby szkoły
1980 - remizę strażacką zamieniono na tymczasową kaplicę, w której msze odprawiali księża z parafii świętego Piotra i Pawła z Dębna
1982 - proboszcz parafii Dębno, ksiądz Stanisław Sadowski, wykupił plac przy kościele wraz z ruinami zniszczonego kościoła
1984-1985 – odbudowa kościoła przez mieszkańców pod nadzorem salezjanina ks. Wiesława Dąbrowskiego
30.06.1985 - konsekracja kościoła
1996 - pożar pałacu

[edytuj] Atrakcje turystyczne

Kościół p.w. św. Ottona Biskupa – pierwotna konstrukcja z I poł. XIV w.; orientowany, na rzucie prostokąta, zbudowany z nieregularnych kamieni narzutowych i cegły, korpus przykryty dachem dwuspadowym, z niską sygnaturką przy szczycie zachodnim. Późniejsze przeróbki zmieniły świątynię w budowlę barokową. W 1493 r. wymieniony jako kościół parafialny pod patronatem Jerzego von Marwitza. W 1797 r. zbudowano ryglową wieżę i ufundowano bogate wyposażenie wnętrza. W kościele znajdował się ołtarz szafkowy pochodzący z przełomu XIV/XV w., wystrój stanowiły drewniane rzeźby z początku XVI w. oraz ławki kolatorskie z XVII w. W XIX w. dobudowano zakrystię. W 1945 r. spalony przez Armię Czerwoną, pozostały ściany obwodowe. Podobnie jak w Smolnicy, prace rekonstrukcyjne z udziałem mieszkańców podjęto w 1984 r. pod nadzorem salezjanina ks. Wiesława Dąbrowskiego^[9]^[10].

Ruina pałacu – wzmianki o pałacu pochodzą z 1839 r., kiedy to już popadał w ruinę. Odnowiony przez Hermanna von Hertell po 1852 r. w stylu neoklasycystycznym. Po 1945 r. budynek zaadaptowano na potrzeby szkoły i użytkowano częściowo do końca lat 80 XX w^[11]. W 1996 r. zniszczył go pożar^[12]. Obecnie zdewastowany - brak dachu, stropy zawalone, wnętrze zniszczone. Architektura obiektu jest jednak nadal czytelna - bryła dwukondygnacyjnego pałacu jest rozczłonkowana symetrycznie ryzalitami, elewacje przeprute prostokątnymi oknami, zdobione profilowanymi gzymsami i naczółkami.

Park pałacowy – pow. 3,5 ha, założony około poł. XIX w. przez Hermanna von Hertell jako park krajobrazowy typu naturalistycznego, o kształcie zbliżonym do wieloboku. Pierwotnie połączony był kompozycyjnie z parcelą kościelną oraz ogrodami na południu założenia. Całość od wschodu i południa była odgrodzona od terenów polnych szpalerami drzew, a od strony drogi wiejskiej część przypałacową parku osłaniał ceglany mur. Obecnie zatarty jest prawie całkowicie układ komunikacyjny parku, ceglany mur rozebrany, parcela kościelna została ogrodzona betonowym płotem. We wschodniej części widoczne są fundamenty po dawnej lodowni, a w południowo–wschodniej kopiec po pomniku rodu von Hertell^[13]. W drzewostanie wyróżnia się 37 gatunków, w tym 22 gatunki to drzewa liściaste, 3 gatunki to drzewa iglaste oraz 12 gatunków krzewów i pnączy. Starodrzew częściowo zachowany, wiek drzew oceniono na 150 - 200 lat^[14].