Huta Szkła Kryształowego "Violetta"
Z Wikipedii
Huta Szkła Kryształowego "Violetta" (dawniej niem. Oranienhütte) – huta szkła w miejscowości Stronie Śląskie w powiecie kłodzkim, woj. dolnośląskie zajmująca się wytwarzaniem ozdobnych, ręcznie zdobionych wyrobów ze szkła ołowiowego (kryształowego). Położona jest nad Białą Lądecką, na prawym jej brzegu u stóp Sowiej Kopy. Kontynuuje tradycje szklarskie dawnej Oranienhütte założonej w 1864 r. przez Franza Losky'ego. Do jej powstania przyczyniła się finansowo królewna Marianna Orańska, stąd jej dawna nazwa.
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] Założenie huty
Założyciel przybył do ówczesnego Seitenberg z Niemiec. Tutaj, razem z dziewięcioma szklarzami, zbudował w tej części Europy pierwszy piec szklarski. Lokalizację tą wybrał ze względu na łatwy w okolicy dostęp do kamienia kwarcowego, będącego surowcem do wytopu szkła. W miejscu tym 100 lat wcześniej istniała stara huta szkła. Nazwa Oranienhütte pochodziła od nazwiska Marianny Orańskiej, ówczesnej właścicielki tych ziem, od której Franz Losky odkupił ziemię pod budowę huty.
[edytuj] Działalność do 1945 r.
Huta działała z powodzeniem, a jej wyroby cieszyły się dużym wzięciem. Na jej rozwój dobrze wpłynęło doprowadzenie do Strachocina linii kolejowej z Kłodzka w 1897 r. System pracy huty opierał się na organizacji, w której huta produkowała głównie półfabrykaty, a zdobieniem zajmowały się małe szlifiernie i chałupnicze warsztaty rozsiane w okolicy. Uszlachetnione wyroby trafiały z powrotem do huty, która zajmowała się ich sprzedażą.[1] Czas prosperity przerwała I wojna światowa. Poważnie ograniczono wtedy wielkość produkcji. W okresie międzywojennym sytuacja ekonomiczna nie poprawiła się, a dodatkowe kłopoty przyniósł w latach trzydziestych wielki kryzys ekonomiczny. Ostatnim właścicielem huty przed 1945 r. był Eberhardt Losky.
[edytuj] Czasy powojenne
Po 1945 r. huta przeszła w polskie ręce razem z całą ziemią kłodzką. Już w 1946 r. uruchomiony został dział zdobienia, opierając produkcję na 89 pracownikach (jeszcze Niemcach) i na półfabrykatach z poniemieckich zapasów. Huta stała się własnością państwową.
Rok 1948 to zatrudnienie 180 osób z czego 60% stanowili już Polacy. Z dniem 1 stycznia 1950 r. huta zaczęła podlegać, razem ze wszystkimi dolnośląskimi hutami, Centralnemu Zarządowi Przemysłu Szklarskiego i Ceramiki Szlachetnej z siedzibą w Sosnowcu. Zakład nosił wtedy nazwę "Zjednoczone Huty Szkła Okręgu Śląska Dolnego – Państwowa Huta Szkła Kryształowego w Stroniu Śląskim". Produkcja roczna w tym roku wyniosła 40 ton przy zatrudnieniu 230 osób.
Z czasem uruchomiono własny wytop i formowanie szkła. W 1951 r. rozpoczął wytop pierwszy piec i rozpoczęto najpierw od produkcji borowo-krzemowego szkła laboratoryjnego. Dwa lata później zainaugurowano produkcję dekoracyjnego szkła kryształowego oraz eksport wyrobów za granicę. W latach 50. rozpoczęto rozbudowę i modernizację zakładu, która trwała przez następne dziesięciolecia. Wybudowano m.in. nowy budynek zdobienia, magazyny półfabrykatów i wyrobów gotowych oraz polerownię chemiczną. Uporządkowano teren zakładu, zlikwidowano stare magazyny, a część starych pomieszczeń zaadoptowano do nowych celów. W 1961 r. w stanął tu pierwszy w Polsce wannowo-zmianowy piec do wytopu takiego szkła, który zaczęto wykorzystywać w miejsce starego pieca donicowego. Wprowadzono również produkcję szkła prasowanego, uruchomiono malarnię kryształów i piec do wypalania kryształów żółtopalonych. Zmechanizowano i zautomatyzowano niektóre procesy produkcyjne.
W roku 1970 huta zmieniała nazwę na Huta Szkła Kryształowego "Violetta" w Stroniu Śląskim, otrzymując żeńskie imię podobnie jak inne polskie huty szkła: "Irena" w Inowrocławiu, "Julia" w Szklarskiej Porębie. Wielkość produkcji na początku lat 70. wzrosła do 800 ton rocznie, co stanowiło rekord w skali kraju.
Do lat 80. XX w. zakład rozrósł się w poważnym stopniu – poczyniono wiele inwestycji produkcyjnych i technologicznych. Pewny zbyt i stałe zamówienia stanowiły o dobrej, jak na gospodarkę socjalistyczną, kondycji ekonomicznej. W 1980 r. huta zatrudniała 2200 pracowników i była największym pracodawcą w tej części ziemi kłodzkiej. W tym roku odnotowano rekordową produkcję 3500 ton szkła. Wybudowano oryginalny w kształcie Zakładowy Dom Kultury "Brylant", nowoczesną czterokondygnacyjną halę produkcyjną, dziesięciopiętrowy biurowiec, własną wieżę ciśnień oraz dużą stołówkę zakładową. Pracowników kształciła przyzakładowa szkoła zawodowa, a ze środków zakładu utrzymywano Klub Sportowy "Kryształ" Stronie Śląskie oraz zawodową straż pożarną. Huta była czołowym eksporterem kryształów w Polsce.
[edytuj] Współczesność
W roku 1990 wprowadzono produkcję szkła powlekanego, a w 1994 r. wyrobów wolnoformowanych, które nie wymagały zdobienia ani polerowania chemicznego. Odbiorcą tego szkła były firmy amerykańskie. W 1992 r. huta została przekształcona w spółkę akcyjną. Mimo zmieniającej się często kadry kierowniczej HSK systematycznie podupada nie radząc sobie we współczesnych warunkach wolnego rynku. Podejmuje się m.in. wykonywania szkieł sygnowanych obcą marką. Obecnie pracuje w niej ok. 550 osób. Mimo wyprzedaży większości nieruchomości, wyburzenia części budynków i zwolnień pracowniczych, huta w dalszym ciągu notuje słabe wyniki ekonomiczne. Planowana jest dalsza redukcja zatrudnienia oraz przejście na częściowe zdobienie automatyczne.
[edytuj] Turystyka
Hutę można zwiedzać grupowo. W trakcie wycieczki z przewodnikiem trwającej ok. 1,5 godziny obserwuje się kolejne etapy produkcji szkła: wytopu ręcznego i mechanicznego, odprężania, obróbki półfabrykatów i ręcznego zdobienia wyrobów. Trasa kończy się prezentacją gotowych wyrobów, które można kupić w przyzakładowym sklepie. Zamówienia na wycieczki z przewodnikiem przyjmuje miejscowy oddział PTTK.
W pobliżu huty przechodzi żółty szlak turystyczny prowadzący ze Stronia Śląskiego do Bielic przez Łysiec.
[edytuj] Znani ludzie związani z HSK
Z HSK "Violetta" współpracowali następujący znani projektanci i designerzy:
- Witold Turkiewicz – twórca szkła unikatowego w stylu neosecesji; pracownia projektowa w HSK "Violetta" była w latach 1956-1957 jego pierwszym miejscem pracy po studiach,
- Janusz Robaszewski – autor wielu projektów szkła produkowanego przez HSK do dzisiaj, wieloletni kierownik pracowni projektowej,
- Maria Dombrowska-Robaszewska – związana z HSK "Violetta" w latach 1978-1983,
- Stanisława Paczos – związana z hutą od roku 1968.
Ponadto wieloletnim dyrektorem huty był Kazimierz Drożdż, który w latach 1997-2005 był senatorem RP.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Oficjalny serwis HSK "Violetta" SA
- Zarys dziejów HSK "Violetta"
- Dzieje założycieli huty
- Archiwalne fotografie: [1], [2], [3]
[edytuj] Bibliografia
- Stronie Śląskie zaprasza, broszura wydana przez Urząd Miejski w Stroniu Śląskim, Stronie Śląskie 2002, ISBN 83-911153-2-1
- Współczesne kłodzkie szkło artystyczne na tle tradycji szklarstwa Ziemi Kłodzkiej (zbiorowe), Muzeum Ziemi Kłodzkiej, Kłodzko 1997, ISBN 83-904888-2-5
Przypisy
- ↑ Zbigniew Horbowy wspomina [w:] Współczesne kłodzkie szkło artystyczne na tle..., s. 131-132.
![[2]](http://www.grafschaft-glatz.de/berichte/cwdz2000/oranienh.jpg){kind=link}