Ichtiozaury
Z Wikipedii
| Ichtiozaury | |
 ichtiozaury - obraz Heinricha Hardera (1916) |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | zauropsydy |
| Podgromada | diapsydy |
| Nadrząd | Ichthyopterygia |
| Rząd | ichtiozaury |
| Nazwa systematyczna | |
| Ichthyosauria | |
| Blainville, 1835 | |
 Systematyka w Wikispecies |
|
 Galeria zdjęć w Wikimedia Commons |
|
Ichtiozaury (Ichtiosauria, od gr. ichtio - ryba + sauros - jaszczur) – rząd morskich gadów, które pojawiły się w środkowym triasie, a największe zróżnicowanie osiągnęły w jurze. W dolnej kredzie zaczęły ustępować miejsca plezjozaurom i mozazaurom by ostatecznie wymrzeć w górnej kredzie na ok. 25 mln lat przed wielkim wymieraniem kredowym. Panowały w oceanach przez ok. 135 mln lat.
Spośród kręgowców osiągnęły najwyższy stopień przystosowania do życia w wodzie upodabniając się kształtem do ryb. W erze mezozoicznej zajmowały niszę ekologiczną, którą obecnie zajmują delfiny. Miały podobny do nich pociskowaty kształt, przednie kończyny przekształcone w płetwy i ogon zakończony dużą pionową płetwą napędową w kształcie półksiężyca podobnie jak tuńczyki.
Pierwszy kompletny szkielet ichtiozaura odnalazła Mary Anning w 1811, w nadmorskim klifie, w południowej Anglii. Największy okaz nazwany Shonisaurus sikanniensis, którego przedstawiciele mogli osiągać 23 metry długości odnalazła w 1991 na terenie Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie Elizabeth Nicholls. Wcześniej za największego uchodził dochodzący do 16 metrów długości Shonisaurus popularis.
Spis treści |
[edytuj] Budowa
[edytuj] Kształt ciała
Typowy jurajski ichtiozaur miał krótkie ciało, lekko bocznie spłaszczone wrzecionowatego kształtu, zakończone dobrze rozwiniętą płetwą ogonową kształtu księżyca podobnie jakie mają współczesne tuńczyki i makrele co znaczy, że musiały rozwijać znaczne prędkości. Prawdopodobnie mogły pływać z prędkością nawet 70 km/h.
[edytuj] Płetwa grzbietowa
Najwcześniejsze rekonstrukcje ichtiozaurów pomijały grzbietową płetwę, która nie nie była usztywniona elementami kostnymi i dopiero odnalezienie świetnie zachowanych okazów w 1890 w Holzmaden lagerstätten w Niemczech ujawniło ślady płetwy grzbietowej.
[edytuj] Szkielet
Pas miednicowy utracił połączenie z kręgosłupem i był słabiej rozwinięty od pasa barkowego. Żebra ciągnęły się aż po nasadę ogona wzdłuż całego tułowia. Ogonowy odcinek kręgosłupa charakterystycznie zagięty ku dołowi.
[edytuj] Kończyny
Wiosłowate kończyny przednie miały zredukowaną długość. Kości ramieniowe bardzo krótkie, natomiast palce wydłużone przez wykształcenie licznych, dodatkowych segmentów palcowych (hiperfalangia). U niektórych form uległa zwiększeniu ilość palców (hiperdaktylia), a u innych zmniejszeniu poniżej 5 (hipodaktylia).
[edytuj] Głowa
Czaszka szyję krótką zakończona długim dziobem powstałym wskutek przerostu kości międzyszczękowych i nosowych chociaż kości szczękowe nie były duże. Część skroniowa czaszki mocno zredukowana. Zewnętrzne otwory nosowe były mocno przesunięte ku tyłowi i usadowione tuż przed oczodołami.
[edytuj] Oczy
Oczy wielkości małej piłki, największe do tej pory wśród kręgowców, zapewniały doskonałą widoczność w ciemnych głębokich wodach lub pozwalały polować nocą. Opatrzone były w dobrze wykształconą twardówką w postaci pierścienia drobnych kościstych płytek.
[edytuj] Słuch
Najprawdopodobniej utraciły błonę bębenkową, co było wynikiem przystosowania do dużego ciśnienia wody, a fale dźwiękowe odbierały elementami kostnymi, tak jak robią to wieloryby.
[edytuj] Szczęka
Zęby jednakowe ostro zakończone z rowkowaną powierzchnią posiadały korzeń i koronę. Rozmieszczone wzdłuż brzegu szczęki w jednym szeregu. W jednej szczęce liczba zębów mogła dochodzić do 200. Wydłużony pysk uzbrojony w liczne spiczaste zęby u szeregu form wykazywał tendencję do zaniku aż do wykształcenia całkowicie bezzębnych szczęk służących jedynie do zgniatania pokarmu.
[edytuj] Pokarm
Żywiły się głowonogami: (amonity, belemnity), mięczakami: (małże, ostrygi, ślimaki) oraz stawonogami: (skorupiaki). Większe ichtiozaury mogły polować na grubszą zdobycz, może nawet inne ichtiozaury.
[edytuj] linki zewnętrzne
- The Ichthyosaur Page (angielski)
