Ildefons Houwalt

Z Wikipedii

Ildefons Houwalt (ur. 23 stycznia 1910 w Mikołajewsku nad Amurem (Syberia), zm. 27 października 1987 w Poznaniu) - polski malarz, ułan i żołnierz Armii Krajowej.

[edytuj] Życiorys

Syn Bronisława (entomologa) i Marii z domu Abramienko. W 1918 r. powrócił z rodziną do Wilna. W latach 1925-31 uczęszczał do Gimnazjum Zygmunta Augusta w Wilnie, m.in. z Antonim Gołubiewem i Czesławem Miłoszem. W latach 1932-1936 odbył studia na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, studiując malarstwo monumentalne pod kierunkiem Ludomira Sleńdzinskiego. W czasie studiów został członkiem najstarszej polskiej korporacji akademickiej - Konwentu Polonia.

W 1934 r. ożenił się z Barbarą Houwalt (Szopówną), również absolwentką Wydziału Sztuk Pięknych USB. W 1935 urodziła się ich córka - Barbara Houwalt-Kostecka (malarka i poetka). W 1936 r. przystąpił wraz z żoną do Spółdzielni Pracy Artystów Wileńskich (SPAW), wykonujących zlecenia na prace architektoniczne oraz dekoracyjne wystaw i targów (celem Grupy było zebranie środków na wspólny wyjazd do Paryża). Brał udział w konkursach malarskich i rysunkowych. W 1938 r. podejął pracę w Zarządzie Miejskim w Grodnie na stanowisku referenta ds. estetycznego porządkowania miasta.

W 1939, jako kawalerzysta, walczył w armii gen. Franciszka Kleeberga, a następnie po dostaniu się do niewoli przebywał w obozie jenieckim w Radomiu (do 1941). Powrócił do Wilna i rodzinnej posiadłości w Medynie, został członkiem Armii Krajowej. W 1941 wziął udział w zbiorowej wystawie plastyków wileńskich i uchodźców wojennych. W 1943 r. uczestniczył w wystawie absolwentów Wydziału Sztuk Pięknych USB, a dwa lata później w wystawie Związku Plastyków Republiki Litewskiej.

W wyniku akcji repatriacyjnej przeniósł się z żoną Barbarą Houwalt do Poznania (dzięki wsparciu prof. Wacława Taranczewskiego). Od 1946 r. brał udział w wystawach środowiskowych Poznania, został członkiem spółdzielni plastyków „Forma”. Do 1950 r. pracował jako grafik dla „Gazety Poznańskiej”, ilustrował także książki (m. in. Przygody Mata Moreli Włodzimierza Steyera). W 1947 r. wraz z Alfredem Lenicą i Feliksem Marią Nowowiejskim wystawiał swoje prace w Salonie Sztuk Plastycznych w Poznaniu. Wystawa ta, mająca stanowić przeciwwagę dla kapistów, została uznana ex post jako pierwsze wystąpienie grupy 4F+R (Forma, Farba, Faktura, Fantastyka + Realizm) i stanowiła pierwszą w Wielkopolsce wystawę sztuki nowoczesnej po 1945 r. W 1949 Ildefons Houwalt wziął udział w II wystawie grupy 4F+R (do trzech niezależnych dołączyli: Tadeusz Kalinowski, Zygfryd Wieczorek, Fortunata Obrąpalska, Bolesław Schmidt, Julian Boss-Gosławski i Bazyli Wojtowicz).

Różnica zdań z A. Lenicą co do możliwości wspólnej realizacji programu, była przyczyną wystąpienia Houwalta z grupy 4F+R. W tym okresie malował przede wszystkim akwarele, gwasze i tempery. W 1951 został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i spędził kilka miesięcy w więzieniu, czego efektem była rozwijająca się choroba i makabryczne sny, które nie opuszczały Houwalta aż do śmierci, a stanowiły jednocześnie inspirację dla jego twórczości. W 1954 r. artysta otrzymał własną pracownię, zajmował się przede wszystkim malarstwem olejnym, a następnie techniką dekalkomanii. Ponownie wystawiał dopiero w 1961 r. i 1963 r. (cykle obrazów olejnych). Na kolejnej wystawie indywidualnej w Poznaniu oraz w Szczecinie (1966 r.) prezentował wyłącznie tempery (wykorzystując efekt dekalkomanii).

Uznanie środowiska i krytyki pojawiło się w latach 70. Ildefons Houwalt został laureatem Nagrody Miasta Poznania i Województwa Poznańskiego (1971) uzyskał nagrodę w I Ogólnopolskim Konkursie Malarskim im. J. Spychalskiego (1973), liczne wystawy indywidualne i zbiorowe (Poznań, Gdańsk, Białystok, Szczecin, Kłodzko, Zielona Góra, Warszawa, Essen, Wrocław). Więzy przyjaźni łączyły go ze środowiskiem literacko-plastycznym m.in. z Edwardem Stachurą.

W 1977 r. Muzeum Narodowe w Poznaniu zorganizowało retrospektywną wystawę jubileuszową prac Ildefonsa Houwalta z okazji 40-lecia twórczości. Ostatnia wystawa (za życia artysty) miała miejsce w BWA w Poznaniu i CBWA w Warszawie w 1987 r. (wespół z Barbarą Houwalt). Umarł w Poznaniu w 1987 r. Pośmiertne wystawy retrospektywne miały miejsce w poznańskim BWA w 1991 r. oraz na Zamku w Kórniku w 2002 r. W 1993 r. ukazał się książka poświęcona artyście autorstwa Teresy Kostyrko.

Prace Ildefonsa Houwalta znajdują się w kolekcjach muzealnych polskich i zagranicznych. Począwszy do lat 70. uznawany przez krytyków za czołowego w Polsce przedstawiciela malarstwa fantastycznego.

[edytuj] Bibliografia

• Olgierd Błażewicz, Dziwny świat Ildefonsa Houwalta, „Przegląd Artystyczny” 1966, z. 6.
• Teresa Kostyrko, Czy Ildefons Houwalt jest nadrealistą [w:] T. i K. Kostyrko, Problemy sztuki współczesnej, Poznań 1972.
• Teresa Kostyrko, Malarz niezależny [w:] T. i K. Kostyrko, Problemy sztuki współczesnej, Poznań 1972.
• Olgierd Błażewicz, Dziwne opowieści Ildefonsa Houwalta, „Przegląd Artystyczny” 1973, z. 2.
• Ryszard Krynicki, O malarstwie, snach i literaturze, „Sztuka” 1975, z. 2.
• Krzysztof Kostyrko, Malarstwo fantastyczne Ildefonsa Houwalta [w:] Sztuki plastyczne w Poznaniu 1945-1980, praca zbiorowa pod re. T. Kostyrko, Poznań 1987.
• Teresa Kostyrko, Ildefons Houwalt – peintre de la réalité de l’imaginaire, „Polish Art Studies” XIV, 1992.
• Teresa Kostyrko, Ildefons Houwalt, Warszawa 1993.
• Andrzej Haegenbarth, Być artystą! Rozmowy z ludźmi sztuki, Poznań 1994.
• Wojciech Szafrański, 4F+R, „Art&Business” 2005, nr 7-8.
• Wojciech Szafrański, Edward Stachura do Ildefonsa Houwalta. Nieznana korespondencja, „Topos" 2007, nr 1-2.
• Wojciech Szafrański, SPAW, "Art&Business" 2007, nr 6.
• Wojciech Szafrański, Ildefons Houwalt 1910-1987. Malartswo, Muzeum Regionalne w Wągrowcu, Poznań 2008.
• Wojciech Szafrański, Teatr malowany - Ildefons Houwalt, "Art&Business" 2008, nr 3.