Jan Samsonowicz (geolog)

Z Wikipedii

Jan Samsonowicz (ur. 14 września 1888 w Ostrowcu Świętokrzyskim, zm. 3 listopada 1959 w Warszawie) – polski geolog i paleontolog, ochotnik V Pułku Legionów w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r., profesor uniwersytetów we Lwowie i Warszawie, wieloletni kierownik Katedry Geologii Historycznej Uniwersytetu Warszawskiego, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Pochodził z rodziny pieczętującej się niegdyś herbem Samson.

Ojciec, Tomasz Samsonowicz, był urzędnikiem kolejowym, matką była Michalina z Konarzewskich. W Ostrowcu ukończył szkołę powszechną, a następnie uczęszczał do szkoły średniej w Kielcach. Nie ukończył jej z powodu strajku szkolnego w 1905. Maturę uzyskał jako ekstern w Petersburgu w 1905 r. Tam też podjął i w 1914 ukończył studia geologiczne.

Po powrocie z Petersburga w 1915 Jan Samsonowicz podjął pracę jako asystent w Zakładzie Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Kierownikiem był wówczas profesor Jan Lewiński. Pracując w Zakładzie, prowadził badania geologiczne w Górach Świętokrzyskich korzystając z zasiłków Kasy im. M. Mianowskiego.

Po utworzeniu w 1919 Państwowego Instytutu Geologicznego Samsonowicz podjął pracę jako redaktor wydawnictw instytutu. Prowadził też badania geologiczne w Górach Świętokrzyskich, na Niżu Polskim i na Wołyniu. W 1922 odkrył złoże hematytu i syderytu w Rudkach koło Nowej Słupi, na którym otwarto kopalnię Staszic. Na niższych poziomach kopalnia dotarła do niżej zalegającego złoża pirytu. W 1923 wraz S. Krukowskim odkrył neolityczną kopalnię jurajskich krzemieni pasiastych w Krzemionkach Opatowskich. Odkrył również fosforyty w Rachowie nad Wisłą. Ich eksploatacja rozpoczęła się w 1924. Złoże to jest obecnie już wyczerpane.

W 1929 opublikował pracę Cechsztyn, Trias i Lias na północnym zboczu Łysogór, na podstawie której uzyskał habilitację. Po habilitacji objął katedrę geologii regionalnej Polski na Uniwersytecie Warszawskim. W 1932 Samsonowicz ukończył arkusz Opatów mapy geologicznej Polski w skali 1 :100 000. W okresie międzywojennym ukazały się tylko cztery arkusze tej mapy.

W 1935 został powołany na stanowisko profesora i kierownika Zakładu Paleontologii na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Podczas pracy we Lwowie, w latach 1935-1938, Jan Samsonowicz prowadził badania geologiczne Wołynia, finansowane przez Uniwersytet Lwowski oraz przez Wołyńskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Łucku. W tym czasie odkrył nadbużańskie zagłębie węglowe.

W 1939 objął kierownictwo Zakładu Geologii na Uniwersytecie Warszawskim. W czasie wojny mieszkał w Warszawie. Czynnie udzielał się w tajnym nauczaniu. W powstaniu warszawskim zginął jego syn – Andrzej Samsonowicz. On sam, ranny, przeniósł się do Starachowic, gdzie pozostał do końca okupacji.

Po powrocie do Warszawy, powrócił na Uniwersytet Warszawski. Wraz z Marianem Książkiewiczem wydał Zarys geologii Polski, pierwszy podręcznik geologii regionalnej Polski.

Profesor Jan Samsonowicz był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i przewodniczącym Komitetu Geologicznego PAN w latach 1952-1958 oraz redaktorem Acta Geologia Polonica w latach 1953-1958. Był organizatorem i w latach 1956-1959 kierownikiem Zakładu Nauk Geologicznych PAN. Był też członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Geologicznego, członkiem zagranicznym Szwedzkiego Towarzystwa Geologicznego w Sztokholmie i członkiem Towarzystwa Mineralogiczno-Geologicznego w Pradze.

Otrzymał wiele nagród i odznaczeń państwowych, m.in. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1951), Krzyż Komandorski tego Orderu (1954), medal 10-lecia (1955) i Order Sztandaru Pracy I Klasy (1958).

[edytuj] Wybrane publikacje

• J.Samsonowicz, Utwory dewońskie wschodniej części Gór Świętokrzyskich (Les dépôts dévoniens dans la partie orientale des montagnes de Święty Krzyż. Pologne ), Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 1917
• Jan Lewiński, J. Samsonowicz, Ukształtowanie powierzchni, skład i struktura podłoża dyluwjum wschodniej części Niżu Północno-Europejskiego (Oberflächengestaltung, Zusammensetzung und Bau des Untergrundes des Diluviums im östlichen Teile des nord-europäischen Flachlandes) wyd. z zapomogi Kasy pomocy dla osób pracujących na polu naukowem im. Józefa Mianowskiego, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 1918
• J. Samsonowicz Odkrycie kambru dolnego w Górach Świętokrzyskich, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warszawa 1918
• J. Samsonowicz Űber das wahrscheinliche Vorkommen von Karbon in westlichen Teil Wolhyniens, Bull. Inter. Acad. Pol. A, 1932
• J. Samsonowicz Gotland, ordowik i skały wylewne na wschodnim Wołyniu, Wydawnictwo Wołyńskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Prace Przyrodnicze Nr 1, Łuck 1939
• J. Samsonowicz Historia geologii w Polsce, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1948
• J. Samsonowicz Geologia z początkami mineralogii, z 98 rycinami i mapką geologiczną Polski PZWS, Warszawa 1948

[edytuj] Źródła

• Henryk Makowski, 1988, Jan Samsonowicz (w rocznicę 100-lecia urodzin), Przegląd Geologiczny, vol. 36, Nr 1, s. 1-5, Warszawa.
• Stanisław Orłowski, 1988, Kambr w Górach Świętokrzyskich, Przegląd Geologiczny, vol. 36, Nr 1, s. 5-9, Warszawa.
• Barbara Wachowicz, To "Zośki" wiara!, gawęda o Harcerskim Batalionie AK "Zośka" (część 2), Oficyna Wydawnicza RYTM, Warszawa 2005; ISBN 83-7399-030-5