Jan Zachwatowicz
Z Wikipedii
Jan Zachwatowicz (ur. 4 marca 1900, zm. 18 sierpnia 1983) – polski architekt, profesor Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Znawca historii architektury polskiej. Generalny konserwator zabytków w latach 1945-1957. Laureat Honorowej Nagrody SARP w 1971.
Po przybyciu do Warszawy nostryfikował dyplom architekta na Politechnice Warszawskiej, gdzie został asystentem przy Katedrze Rysunku Odręcznego prof. Zygmunta Kamińskiego, z którym współpracował szereg lat realizując różne zamówienia rysunkowe (m.in. projekt wizerunku Orła Białego, przypisywany odtąd prof. Kamińskiemu). W roku 1929 zawarł związek małżeński ze studiującą również na Wydziale Architektury PW Marią Chodźkówną, córką Witolda Chodźki.
W 1930 roku został asystentem, a następnie adiunktem w Zakładzie Architektury Polskiej, założonym przez prof. Oskara Sosnowskiego, grupującym wielu wybitnych naukowców różnych specjalności – historyków sztuki, architektów, historyków. Jego celem było pogłębianie wiedzy na temat zabytków w Polsce, m.in. badania naukowe i publikacje, a także włączanie do tych działań studentów Wydz. Architektury przez dokonywanie prac inwentaryzacyjnych w czasie obozów wakacyjnych. Zdobyte w ten sposób materiały stały się nieocenionym skarbem m.in. w ratowaniu i odbudowie obiektów zniszczonych w czasie II wojny światowej. Wskutek śmierci prof. Sosnowskiego na początku wojny, w październiku 1939 roku Jan Zachwatowicz przejął Jego obowiązki, kierując Zakładem przez cały czas okupacji, prowadząc tajne zajęcia i chroniąc dorobek Zakładu, również po powstaniu warszawskim 1944 roku. W czasie wojny działał w Delegaturze Rządu na Kraj, m.in. kierując pracami mającymi przygotować służby konserwatorskie do pracy po wojnie.
Był członkiem Wydz. IV Polskiej Akademii Nauk, Stowarzyszenia Architektów Polskich, Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Towarzystwa Urbanistów Polskich, Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, także Królewskiego Instytutu Architektów Brytyjskich, oraz Francuskiej Akademii Architektury, doktor h.c. Uniwersytetu w Hanowerze, członek honorowy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICOMOS
Był autorem wybranego na konkursie w Hadze (1954) międzynarodowego znaku obiektu zabytkowego, wykorzystywanego od tamtej pory dla oznaczania cennych miejsc i budynków.
Odznaczony w 1939 r. Krzyżem Walecznych. Laureat wielu Nagród, m.in. Nagrody Państw. I st., Krzyża Komandorskiego i Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, Nagrody Europejskiej za Ochronę Zabytków, Pierścienia Schinkla.
Jan Zachwatowicz, chociaż był sygnatariuszem Karty Weneckiej sprzeciwiającej się rekonstrukcjom zabytków, był autorem koncepcji odbudowy Starego Miasta w Warszawie, wbrew koncepcjom, aby pozostawić ten teren jako gruzowisko będące pomnikiem historii miasta, albo aby zabudować Stare Miasto nowoczesnymi blokami. Odbudowa Starego Miasta, pomimo tego, że była sprzeczna z doktryną konserwatorską, zyskała uznanie międzynarodowe i Stare Miasto wpisane zostało na Listę Światowego Dziedzictwa.
