Jerzy Jankowski
Z Wikipedii
Jerzy Jankowski (pseud. Jerzy Szum, Yeży Yankowski) (ur. 1887 w Wilnie; zm. 1941 w Kojranach k. Wilna) – polski poeta i publicysta, pionier futuryzmu w poezji polskiej.
W 1905 roku działał jako agitator PPS. Lata pierwszej wojny światowej spędził w Moskwie, gdzie zetknął się z futuryzmem rosyjskim. Pierwsze wiersze futurystyczne Jankowskiego zostały opublikowane w różnych czasopismach w 1914 roku. W 1919 roku powrócił do Wilna, a następnie w końcu kwietnia tego roku, po zajęciu Wilna przez Wojsko Polskie, wyjechał do Warszawy. W 1920 roku opublikował w Warszawie nakładem Wydawnictwa Futuryzm Polski (Drukarnia Literacka) swój tom poezji zatytułowany Tram wpopszek ulicy. Skruty prozy i poemy . Na okładce tomu imię i nazwisko autora zapisano jako Yeży Yankowski.
Od roku 1921 cierpiał na chorobę psychiczną, co zmusiło go do wycofania się z życia publicznego; do końca życia przebywał w zakładzie psychiatrycznym w Wilnie. Zmarł tragicznie w czasie okupacji niemieckiej Wilna (od 24 czerwca 1941 r.): w ramach nazistowskiej Akcji T4 został, jak wielu pacjentów zakładów dla obłąkanych, zabity przez hitlerowców zastrzykiem fenolu w serce.
Jerzy Jankowski swojej twórczości wyrażał fascynację miastem i rozwojem techniki, stosował ortografię fonetyczną, sięgał do tworzywa mowy potocznej i języka ulicy. Wydany przez Jerzego Jankowskiego tom poezji zawierał oprócz wierszy futurystycznych także pozostałe dzieła z całego jego dorobku twórczego (m.in. utwory powstające od roku 1906 inspirowane nurtami w liryce modernistycznej np. symbolizmem, czy felietony). Przed publikacją tomu wiersze pierwszego polskiego futurysty ukazywały się na łamach różnych gazet, przed I wojną światową pisywał też o futuryzmie włoskim i rosyjskim.
[edytuj] Opracowania
- Edward Kozikowski: „Łódź i pióro. Wspomnienia o pisarzach pochodzących z Łodzi bądź z Łodzią związanych”. Łódź 1972;
- Nina S. Kolesnikoff: „Polish Futurism: The Quest to Renovate Poetic Language” The Slavic and East European Journal, Vol. 21, No. 1 (Spring, 1977), pp. 64-77
- Paweł Majerski: „Jerzy Jankowski”. Katowice 1994;
- Paweł Majerski: „Odmiany awangardy”. Katowice 2001.
