Klasy zabytków

Z Wikipedii

Obiekt zabytkowy
prawem chroniony

Klasy zabytków - obowiązująca w latach 1961-1973 pięciostopniowa klasyfikacja obiektów zabytkowych, określająca ich wartość artystyczną, historyczną i naukową.

Klasyfikacja zabytków nieruchomych, wprowadzona w Polsce wydaniem przez Dyrektora Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków instrukcji z 20 XII 1961 r. oraz pisma okólnego nr 14 z 30 XII 1963 r. w sprawie określenia grup weryfikacyjnych zabytków nieruchomych wpisywanych do rejestru wprowadziła pojęcie klas: od 0 – obejmującej „najcenniejsze” zabytki, do IV – zawierającej zabytki „najmniej wartościowe”.

Zabytki nieruchome podzielone zostały wówczas na pięć grup pod względem ich wartości:

0 – zabytki i zespoły zabytkowe o najwyższej wartości artystycznej, historycznej i naukowej w skali światowej, które mogą być uznane za pomnik historii;
I – reprezentacyjne w skali krajowej, dobrze zachowane, nie przebudowywane w nowszych czasach;
II – reprezentacyjne dla regionu lub miejscowości lub przebudowane przy zachowaniu znacznej części dawnej substancji zabytkowej;
III – przeciętnej lub miernej, lecz bezspornej wartości artystycznej, historycznej lub naukowej;
IV – obiekty pierwotnie zaliczające się do wyższych grup klasyfikacyjnych, których zły stan techniczny wyklucza skuteczną konserwację, a wartość artystyczna, historyczna i naukowa jest minimalna.

Klasyfikacja ta, zgodnie z ogólnoświatowymi tendencjami uchylona w 1973 r., spowodowała nieodwracalne straty w postaci np. zniszczenia wiatraków, drewnianej zabudowy wiejskiej, obiektów z drugiej połowy XIX w. i innych mniej spektakularnych obiektów zabytkowych.

Przedstawiając zgubne skutki owej klasyfikacji dla ochrony dóbr kultury w Polsce Jan Pruszyński pisze, że „doczekała się określenia ‘brzytwa w ręku szaleńca’, gdyż jej bezpośrednim skutkiem było zniszczenie znacznej części zabudowy drewnianej, architektury małomiasteczkowej i przedmiejskiej, a niejednokrotnie uniemożliwiła interwencję konserwatorską nawet tam, gdzie była ona jeszcze możliwa”.

Niestety, wiele niezorientowanych osób, zwłaszcza dziennikarzy i polityków, nadal posługuje się błędnym pojęciem "zabytku klasy 0".