Konwersi

Z Wikipedii

Konwersi (łac. conversi) - bracia zakonni - pierwotnie termin ten dotyczył dorosłych którzy wstępując do zakonu czynili pokutę. Odrzucenie rzeczywistości świata świeckiego znane było jako conversio a saeculo natomiast zmiana trybu życia jako conversio morum. Analogicznym pojęciem dotyczącym kobiet było conversae (konwrski).

W późniejszym okresie termin konwers/konwerska zaczął oznaczać zakonnika II kategorii przeznaczonego przede wszystkim do ciężkich prac i pozbawionego możliwości pełnego uczestnictwa w życiu zakonnym. Początkiem tego zjawiska było upowszechnienie się konwersji w środkowym Średniowieczu — okazało się, że osoby wstępujące tą drogą do zakonów niezależnie od pochodzenia były niewykształcone (często nawet osoby pochodzenia szlacheckiego były niepiśmienne), przez co nie mogły w pełni uczestniczyć w życiu zakonnym (np. nie znali dobrze modlitw łacińskich, nie potrafili śpiewać chorałów etc.), a równocześnie z racji ich często dość zaawansowanego wieku oraz niewielkiej motywacji do nauki możliwości uzupełnienia wykształcenia były ograniczone (inni zakonnicy wstępowali do zakonów młodo i przez lata kształcili się). Dlatego też zaczęto z nich tworzyć tzw. II Chór, którego członkowie musieli się nauczyć tylko kilku prostych modlitw i pieśni. Zwyczaj ten najdłużej przetrwał w zakonach rycerskich, jak np. Krzyżacy — warunkiem zostania Krzyżakiem II Chóru było wyuczenie się na pamięć, przez pół roku, trzech modlitw a w tym: Zdrowaś Mario ... i Ojcze nasz .... Kiedy częstość konwersji zmniejszyła się, utrzymano podział na chóry, ale do II Chóru zaczęto przyjmować osoby niższego pochodzenia, które na dodatek nie wnosiły dóbr przy wstępowaniu do zakonu. Osobom tym zaczęto odmawiać wykształcenia, dostępu do różnych funkcji, oraz przeznaczać je do ciężkich prac (np. na roli — co wiązało się z tym, że zakony otrzymywały nierzadko spore dobra ziemskie).

Najjaskrawiej zjawisko to zwłaszcza w zakonach cysterskich. Już w połowie XII w. zreformowano tam regułę i pozwolono na przyjmowanie do klasztoru konwersów w nowym znaczeniu. Aby zostać zakonnikiem chórowym (I Chóru), a potem opatem bądź przeorem należało być szlachcicem, co zwykle wiązało się z posiadaniem funduszy lub dóbr przekazywanych zakonowi w momencie wstępowania. Równocześnie okazało się, że cystersi potrzebują osób mogących należycie uprawiać ziemię, którą otrzymali. Konwersami zostawały zatem osoby z niższych warstw społecznych, głównie chłopi, których przyjmowano do zakonu bez dóbr. Byli oni zakonnikami II kategorii, którzy mieli pracować w polu, przy transporcie, na budowach oraz wykonywać wszelkie prace związane z obsługą mnichów pełnoprawnych. U cystersów na 4-6 konwersów przypadał jeden pełnoprawny zakonnik. Konwersi nosili habity i składali śluby zakonne lecz zwykle nie mieli dostępu do szlachty zakonnej. Nie uczestniczyli w kolegiach i innych zgromadzeniach. Osobno jedli i spali w dużych dormitoriach bez indywidualnych cel. W razie choroby osobno też byli leczeni. W oddalonych od klasztoru miejscach, tam gdzie były dobra zakonne, często powstawały dla nich miniatury klasztoru: kuchnia, dormitorium, refektarz. Wobec niekompletności dokumentacji takie miejsca omyłkowo mogą być brane za oddzielne opactwa. W innych zakonach (męskich i żeńskich) zjawisko to nie występowało w tak jaskrawej formie.

W późniejszym okresie w zakonach męskich podział na chóry zaczął zanikać, ponieważ z powodu utraty przez nie dóbr ziemskich nie byli już potrzebni chłopi do uprawy ziemi. W zakonach żeńskich natomiast podział ten w XIX w. nasilił się i przybrał formy podobne do cysterskich. Wynikało to z tego, że zakony żeńskie zaczęły prowadzić masowo takie instytucje, jak szkoły, sierocińce etc. — okazało się, że potrzeba było stosunkowo nielicznych wychowawczyń i nauczycielek, oraz licznych osób obsługi (pranie, sprzątanie etc.). Dlatego też zakonnice I Chóru („chórowe”) zaczęły pełnić role nauczycielek (tym bardziej, że z racji pochodzenia były wykształcone), podczas gdy liczniejsze zakonnice II Chóru (konwerski) zaczęły zajmować się obsługą (tym bardziej, że z racji pochodzenia nie posiadały takiego wykształcenia, jak zakonnice I Chóru). Podział ten istniał do Soboru Watykańskiego II, który zlikwidował podział zakonów na chóry.

Zobacz też: Oblat