Linia M1 metra w Budapeszcie
Z Wikipedii
Żółta linia metra w Budapeszcie - (węg. Millenniumi Földalatti Vasút - Milenijna Kolej Podziemna). Jest jedną z najstarszych linii w Europie (po Londynie). Wybudowano ją w 1896 roku w ramach obchodów 1000-lecia istnienia państwa węgierskiego. Od 2002 roku linia M1 z aleją Andrássy oraz Placem Bohaterów znajduje się na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Spis treści |
[edytuj] Historia
[edytuj] Budowa linii
W 1884 roku główną arterię dzielnicy Terézváros, tzn. Andrássy út z racji jej dużej eksploatacji wyłożono drewnianymi deskami (tłumiły też tętent koni). W tym też czasie od centrum miasta w kierunku Városliget tą drogą regularnie kursował omnibus, jednak nawet w parze z jeżdżącym na sąsiedniej ulicy Király tramwajem, nie rozwiązywało to problemu przepełnienia na tej trasie. Myślano więc nad wybudowaniem kolei miejskiej. Biorąc dodatkowo pod uwagę fakt zbliżających się obchodów milenijnych, które miałyby się odbyć właśnie na Városliget - potrzeba jej wybudowania na tym odcinku stała się jeszcze bardziej paląca.
Do konkursu na budowę kolei stanęły dwie firmy:
- Budapesti Villamos Városi Vasút (BVVV)
- Budapesti Közúti Vaspálya Társaság (BKVT)
Jednak ich propozycje wybudowania kolei naziemnej zostały odrzucone przez komisję. Wówczas zdecydowano, że kolei powstanie, ale pod ziemią. Projekt przygotowała firma Siemens und Halske; niektóre rysunki projektowe zachowały się do dziś. Projekt zakładał, że kolej jeździłaby od kąpieliska Széchenyi na Városliget do Vigadó. Składałaby się z 3-częściowych wagoników. Dodatkowo środkowa część podzielona by była na stronę lewą z wydzielonym przedziałem dla palących panów i na stronę prawą dla pań. Drzwi otwierałyby się automatycznie, sterowane przez motorniczego. Bilety sprzedawane by były w automatach.
Firma dostała pozwolenie na budowę kolei, która miała być gotowa na milenijne święto. Od wydania pozwolenia do otwarcia kolei, na budowę zostało nie więcej niż 21 miesięcy.
Prace rozpoczęto od wykopania swego rodzaju zagłębienia w ziemi czy też rowu, szerokiego na 6 m i długiego na 3225,56 m. Podstawę kolei i ściany boczne wykonano z betonu. Wykonanie powierzono projektantowi, czyli firmie Siemens und Halske, prace ziemne, dot. betonowania i instalacji objął Robert Wünsch. Kierownikiem budowy został Vojtek Ödön, a płytki ceramiczne, którymi wyłożono wszystkie stacje, dostarczyła firma Zsolnay. Po ukończeniu prac, wszystko przykryto stropami i zasypano ziemią.
11 kwietnia 1896 roku nie udał się odbiór techniczny kolei, ale już 2 maja 1896 roku, w sobotnie popołudnie ruszyła pierwsza w Europie, napędzana silnikiem kolej podziemna (londyńska kolej była pierwotnie napędzana parą). Kolej kursowała od 6 rano do 23 co 4 minuty.
W skład linii weszły stacje:
- Gizella tér (dziś Vörösmarty tér)
- Deák Ferenc tér
- Váczi körút (dziś Bajcsy-Zsilinszky út)
- Opera
- Oktogon
- Vörösmarty utca
- Körönd (dziś Kodály körönd)
- Bajza utca
- Aréna út (dziś Hősök tere)
- Állatkert (stacja naziemna, już nie istnieje)
- Artézi fürdő (stacja naziemna, dziś stacja podziemna Széchenyi fürdő)
[edytuj] Prace renowacyjne i modernizacyjne
W 1973 roku podjęto działania modernizacyjne. Zostały wówczas przebudowane stacje Vörösmarty tér, Deák Ferenc tér (w praktyce nowa stacja, w miejscu starej utworzono muzeum metra w Budapeszcie) i Széchenyi fürdő (dotychczas naziemna, nowa stacja została zbudowana pod ziemią, poprzecznie do starej), jednocześnie został zlikwidowany naziemny odcinek między stacjami Hősök tere i Széchenyi fürdő (wraz ze stacją Állatkert).
Wybudowano też nową końcową stację - Mexikói út (otwarta 30 grudnia 1973), pod drugiej stronie Városliget i zajezdnię dla pojazdów obsługujących linię.
W 1995 roku dokonano gruntownej renowacji budowanych w stylu secesji stacji kolejki, zwanej przez miejscowych földalatti. W ramach prac m.in.: ściany ponownie wyłożono kafelkami, powstały nowe, obłożone drewnem kasy.
Dzisiaj kolejka ma małe wagoniki, które przypominają pierwotne wagoniki z XIX wieku. Są czyste, szybkie i kursują pomiędzy stacjami w odstępie 2 - 5 minut. Metro pracuje od 4.30 rano do 23.10 wieczorem.
[edytuj] Nazewnictwo
- skrót: FAV, MFAV lub MILLFAV (Földalatti Vasút), gdzie (Mill) odnosi się do przymiotnika milenijna
- urzędowo kolejka oznaczana jest jako linia metra nr 1 (M1), jednak jest tak nazywana głównie przez turystów. Węgrzy nazywają ją raczej (kis)földalatti lub kismetró, co oznacza kolejno: mała kolejka podziemna i małe metro. Słyszy się też czasem określenie sárga metró, co oznacza żółte metro. Należy pamiętać, że jest to nadal kolej podziemna, a nie metro, gdyż metro biegnie głębiej i jest budowane w inny sposób.
Vörösmarty tér • Deák Ferenc tér M2 M3 • Bajcsy-Zsilinszky út • Opera • Oktogon • Vörösmarty utca • Kodály körönd • Bajza utca • Hősök tere • Széchenyi fürdő • Mexikói út
