Lizaniasz

Z Wikipedii

Miasto Abilena leżało ok. 20 km. na północny zachód od Damaszku

Lizaniasz jest imieniem co najmniej jednego władcy Abileny z czasów biblijnych.

[edytuj] Lizaniasz I i Lizaniasz Tetrarcha

Mamy dwa źródła które odnoszą się do tego imienia. Według Ewangelii Łukasza (3,1) Lizaniasz był tetrarchą Abileny w czasach Jana Chrzciciela:

Było to w piętnastym roku rządów Tyberiusza Cezara. Gdy Poncjusz Piłat był namiestnikiem Judei, Herod tetrarchą Galilei, brat jego Filip tetrarchą Iturei i kraju Trachonu, Lizaniasz tetrarchą Abileny.

Jednakże jedyny Lizaniasz wspomniany w świeckiej historii jako sprawujący władzę w tym regionie został stracony w 36 p.n.e. przez Marka Antoniusza, za namową Kleopatry która chciała wziąć ten kraj w swoje posiadanie i oskarżyła go o podżeganie Partów.^[1] Ten Lizaniasz był synem Ptolemeusza, władcy niezależnego państwa, którego Abilena była tylko małą częścią. Był on królem/tetrarchą Chalkis w latach 40-36 p.n.e. Wśród niektórych historyków jest debata czy te źródła odnoszą się do tej samej osoby, czy do dwóch różnych ludzi.

Według Józefa Flawiusza ^[2][3] cesarz Klaudiusz w 42 n.e. potwierdził Agryppie I Abilenę Lizaniasza nadaną mu już przez Kaligulę, gdzie indziej opisaną po prostu jako Abilenę, która uformowała tetrarchię Lizaniasza. Jest utrzymywane że to nie może odnosić się do Lizaniasza straconego przez Antoniusza, jako że jego dziedzictwo po ojcu, nawet uwzględniając jakieś ukrócenia przez Pompejusza, musiałoby być o wiele większym zasięgu. Z tego powodu niektóre autorytety przyjęły że Lizaniasz z Ewangelii Łukasza (28-29 n.e.) jest młodszym Lizaniaszem, tylko tetrarchą Abileny, jednego z dystryktów które z pierwotnego królestwa rozdzieliły się po śmierci Lizaniasza I. Ten młodszy Lizaniasz mógł być synem Lizaniasza I, który byłby identyczny z Lizaniaszem Klaudiusza. Albo młodszy Lizaniasz był synem Lizaniasza I ale jego syn był Lizaniaszem Klaudiusza.

Z drugiej strony, Józef Flawiusz nic nie wie o młodszym Lizaniaszu, i jest sugerowane przez innych że naprawdę odnosi się on do Lizaniasza I. Wytłumaczenie podane przez M. Krenkela ^[4] jest takie że Józef nie ma na myśli aby dawać do zrozumienia że Abilena była jedyną własnością Lizyniasza, i że nazywa to tetrarchią albo królestwem Lizaniasza ponieważ była to ostatnia pozostałość terytorium Lizaniasza która pozostała pod bezpośrednią rzymską administracją aż do czasu Agryppy. Dwie inskrypcje są przedstawiane jako dowód na istnienie młodszego Lizaniasza.^[5]

[edytuj] Archeologiczne dowody

Została odnaleziona inskrypcja [1][2] na świątyni niedaleko Damaszku z czasów Tyberiusza (cesarza rzymskiego w latach 14-37), która nazywa Lizaniasza tetrarchą Abileny, tak jak pisze o tym Łukasz.

Ci którzy tłumaczą wzmiankę "Se[baston]" (Σεβαστον) na liczbę mnogą, dowodzą że jest to wspólny tytuł nadany tylko cesarzowi Tyberiuszowi (adoptowanemu synowi Oktawiana Augusta) i jego matce Liwii Druzylli (wdowie po Auguście).^[7] W takiej sytuacji to odniesienie ustalałoby datę inskrypcji na między 14 n.e. a 29 n.e. Rok czternasty był bowiem rokiem wstąpienia na tron Tyberiusza a rok dwudziesty dziewiąty rokiem śmierci Liwii. Problem jest jednak taki że gdyby była liczba mnoga, wówczas mielibyśmy nie "κυριον" lecz "κυριων" jako słowo poprzedzające wyraz "Σεβαστον". Transkrypcja jest niestety zrobiona niefachowo i nie wiadomo czy chodzi o omikron (ο) czy omege (ω).

Piętnasty rok panowania Tyberiusza jest rokiem 29 n.e., co pokrywa się z panowaniem "pana Augusta". Ten archeologiczny dowód potwierdza wzmiankę Łukasza że Lizaniasz był tetrarchą w czasach Jana Chrzciciela (29 n.e.).

Agryppę [Klaudiusz] przeniósł z Chalcydy do rozległejszego królestwa, przekazując mu dawną eparchię Filipową,^[8] a mianowicie Trachonitydę, Bataneę i Gaulanitydę, do czego dodał mu jeszcze królestwo Lizaniasza i dawną tetrarchię Warusa ^[9] –

Wojna żydowska, Księga II, Rozdział XII, 8

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Dawne Dzieje Izraela, Księga XV, Rozdział IV, 1
2. ↑ Wojna żydowska, Księga II, Rozdział XI, 5 – "Zaraz potem [Klaudiusz] obdarował Agryppę całym królestwem jego dziada, przydzielając mu jeszcze z ziem leżących poza jego granicami Trachonitydę i Auranitydę, ofiarowane Herodowi przez Augusta, prócz tego jeszcze królestwo zwane Lizaniaszowym."
3. ↑ Dawne Dzieje Izraela, Księga XIX, Rozdział V, 1 – "Nadto dodał [Klaudiusz] jeszcze do jego [Agryppy] posiadłości całą Judeę i Samarię, które wchodziły w skład królestwa jego dziada Heroda. Tereny te oddał mu jako należne prawem pokrewieństwa. Przydzielił mu takża Abilę [Abilenę] Lizaniasza i tereny w górach Libanu ze swoich posiadłości oraz zawarł z Agryppą przymierze na środku rynku miasta Rzymu."
4. ↑ Josephus und Lucas, Leipzig, 1894, str. 97
5. ↑ Bockh, C.I.G. 4521 i 4523.
6. ↑ Przekładając poprawnie na język polski zmieniamy szyk i wychodzi: Za zbawienie pana Augusta i całego jego domu, Nymphajos, wyzwoleniec, Orła Lizaniasza, tetrarchy, zbudował tę drogę i inne [rzeczy].
7. ↑ Tacyt, Roczniki, Księga I, 8 – "Jego testament, przyniesiony przez dziewice Westy, wymieniał Tyberiusza i Liwie jako głównych spadkobierców. Liwie przyjmował August do rodziny julijskiej z tytułem Augusty".
8. ↑ Po śmierci Heroda z Chalkis (48 n.e.) Klaudiusz mianował Agryppę II jego następcą z tytułem króla, a po czterech latach rządów przeniósł go do dawnej tetrarchii Filipa i Lizaniasza.
9. ↑ Warusa identyfikuje się z zarządcą Agryppy II, nazwanym w Vita 48 n potomkiem Soajmosa, tetrarchy w dystrykcie Libanu. On prawdopodobnie przejął na pewien czas część tej tetrarchii, oddanej potem (w 53 n.e.) Agryppie.

[edytuj] Bibliografia

• Encyklopedia Britannica

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Moneta Lizyniasza I