Malarstwo olejne

Z Wikipedii

Malarstwo olejne jest najbardziej rozpowszechnioną techniką malarską.

Polega ono na pokrywaniu naprężonego i zagruntowanego płótna, gładkiej deski, lub innego podobrazia farbami, w skład których wchodzi olej lniany lub rzadziej inne roślinne oleje schnące (konopny, makowy) i odpowiednie pigmenty. Sporadycznie stosowany był też wosk, który pełnił funkcję stabilizatora spowalniającego oddzielanie się oleju lnianego od pigmentów.

Zasadniczo receptura produkowania tych farb nie uległa zmianie przez ponad 300 lat, aż do początków XX wieku. Pierwszą ważną zmianą było rozpoczęcie "pakowania" w tuby ołowiano-cynowe (co umożliwiło bezproblemowe przenoszenie farb w plener - to rozwiązanie technologiczne znacząco wpłynęło na rozwój impresjonizmu), a następnie aluminiowe. W toku dalszego rozwoju w celu zmniejszenia ceny farb stopniowo zastąpiono większość pigmentów naturalnych pigmentami syntetycznymi (proces ten zapoczątkowano w XIX wieku, a zakończono w latach 50. XX wieku). Pod koniec XX wieku dokonano przełomu technologicznego, tworząc farby olejne wodorozcieńczalne.

Malarstwo olejne jest bardzo kosztowną techniką malarską, ale daje bardzo dużą swobodę w doborze i mieszaniu barw, uzyskiwania efektu matu lub błysku, efektów półprzezroczystości i przenikania barw, oraz tworzeniu złożonych faktur.

Malarstwo olejne po opanowaniu podstaw warsztatu jest stosunkowo łatwą i wdzięczną techniką. Umożliwia ono wielokrotne retuszowanie przez nakładanie kolejnych warstw farby na obraz. Obrazy olejne cechuje też duża trwałość.

Istnieją (nie licząc technik eksperymentalnych) zasadniczo dwie podstawowe techniki malarstwa olejnego:

• klasyczna (warstwowa, laserunkowa) rozwijana od XV/XVI wieku jako naturalne następstwo technik temperowych. Polega na nakładaniu na barwną zaprawę (podkład, grunt) cienkiej, monochromatycznej podmalówki temperowej lub olejnej, następnie tzw. imprimitury (warstwy barwnego werniksu), a następnie kilku lub kilkunastu warstw półkryjących lub przezroczystych (laserunkowych) farb olejnych albo olejno-żywicznych (z dodatkiem naturalnych żywic lub balsamów). Obrazy malowane tą techniką mają wyjątkowo wyrafinowaną kolorystykę i niezwykłą głębię kolorów. Współcześnie jest ona (ze względu na pracochłonność i wysokie ceny niezbędnych materiałów) używana dość rzadko, gł. do tworzenia kopii i pastiszy dawnego malarstwa, lub przez niektórych współczesnych twórców, niekiedy programowo nawiązujących do warsztatu dawnych mistrzów.
• alla prima ("od pierwszego razu"), rozwijana od XVIII wieku, polega na realizacji zamysłu twórczego przez położenie jednej, nieraz bardzo grubej i modelowanej ruchem twardego pędzla ew. szpachli (impasto) warstwy kryjących farb olejnych, mieszanych czasem bezpośrednio na obrazie. Odmianą tej techniki jest pointylizm (stworzony przez Georgesa Seurata, stosowany przez postimpresjonistów).

W XIX i XX w. wraz z ogromną różnorodnością powstających stylów i kierunków malarskich wykształciły się 'swobodne' techniki malarstwa olejnego alla prima, z użyciem różnorakich, czasem przypadkowych narzędzi (np. rower - Jackson Pollock) i 'niemalarskich' materiałów.