Norma prawna precedensu
Z Wikipedii
Precedens jest normą indywidualną o charakterze generalnym w przyszłości.
[edytuj] Istota normy prawnej precedensu
wyrok w konkretnej sprawie
(Kowalski wykradł z ogródka Nowaka leżak wielofunkcyjny, sąd skazał go na 2 lata więzienia)
To jest norma indywidualna.
Tego typu wyrok może powstać w Polsce, może powstać w USA – w każdym państwie niezależnie od tego czy obowiązuje w nim system common law czy civil law. Wyrok ten będzie pełnił jednak inną rolę w każdym z tych systemów. Patrząc na tego typu wyrok można stwierdzić, że odnosi się do konkretnych osób, wiąże tylko je.
przepis ustawy
(Kto przywłaszcza sobie czyjąś własność podlega karze pozbawienia wolności do lat 10)
To jest norma generalna.
Popatrzmy jak wygląda przepis ustawy: rola sędziów w Polsce nie polega na cytowaniu poprzednich przypadków precedensów, ale na otwarciu Kodeksu i czytaniu ustawy i stwierdzeniu: ustawa mówi tak, sytuacja faktyczna jest taka i taka, więc podciągamy ustawę pod sytuację faktyczną lub na odwrót, w każdym razie celem jest niejako porównanie i stwierdzenie czy zaszły okoliczności takie jak mają miejsce w ustawie. Jeśli sędzia stwierdza, że w w/w sytuacji ktoś przywłaszczył sobie cudzą rzecz, wówczas może zasądzić karę od roku do 10 lat pozbawienia wolności. Niewątpliwie przepis ustawy w Polsce jest normą generalną m.in., dlatego, że zaczyna się słowem, „kto”, które wskazuje na wszystkie sytuacje spełniające określone przesłanki.
precedens
(Nie wolno przywłaszczać niczyjej własności, ponieważ jest to niezgodne prawem)
To jest norma indywidualna o charakterze generalnym w przyszłości.
Gdybyśmy obydwa przykłady (normy indywidualnej i generalnej) próbowali przenieść na grunt amerykańskiego common law, to wielce prawdopodobne jest, że sędziowie wcale nie wzorowaliby się na ustawie kodeksowej, ale na wyroku w konkretnej sprawie i stworzyli precedens w oparciu o ten wyrok, a więc: nie wolno przywłaszczać niczyjej własności, ponieważ jest to niezgodne z prawem. Precedens ma podobne brzmienie do ustawy, różnica jest taka, że sędziowie nie patrzą w danym konkretnym momencie na przepis ustawy, ale na jakąś decyzje, która została przez sąd wydana. Jeśli wyrok w konkretnej sprawie jest normą indywidualną, a przepis ustawy jest normą generalną, to najpełniej precedens można określić jako normę indywidualną o charakterze generalnym w przyszłości. Jeśli ktoś czyta, że „Nie wolno przywłaszczać niczyjej własności, ponieważ jest to niezgodne prawem” to ewidentnie jest to norma generalna, ale sam fakt wydobycia jej z normy indywidualnej, czyli z wyroku w konkretnej sprawie sprawia, że nie można mówić o precedensie niejako bez wyroku, czyli bez decyzji sądu. Stąd, precedens to jest norma indywidualna o charakterze generalnym w przyszłości, czyli wyrok jednostkowy, który zostaje przekształcony odpowiedni sposób tak, aby wiązać wszystkich w przyszłości.
