Orestes (mitologia)

Z Wikipedii

William-Adolphe Bouguereau - Skrucha Orestesa (1862)

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Orestes (mitologia)

Orestes (gr. Ὀρέστης) – w mitologii greckiej syn Agamemnona i Klitajmestry, który pomścił ojca, zabijając matkę - jego morderczynię - i jej kochanka. Postaci Orestesa poświęcone są liczne antyczne dzieła literackie, przede wszystkim tragedie. Mityczne i literackie biografie Orestesa wykazują spore rozbieżności.

Spis treści

1 Dzieciństwo
2 Zabójstwo Klitajmestry
3 Po zabójstwie
4 Dalsze losy
5 Kult pośmiertny
6 Główne źródła antyczne
7 Orestes w kulturze późniejszej
- 7.1 Zobacz też
8 Przypisy

[edytuj] Dzieciństwo

Orestes był najmłodszym dzieckiem władcy Myken Agamemnona i jego żony Klitajmnestry, bratem Ifigenii, Elektry, a według niektórych przekazów także Chrysotemis, przyrodnim bratem Erigone i Aletesa. Jako roczne dziecko Orestes został użyty jako narzędzie szantażu: Telefos porwał go z rąk ojca i groził, że zabije dziecko, jeżeli Achilles nie uleczy rany, zadającej mu straszliwy ból ^[1]. Jako dziecko, Orestes był zaręczony z Hermioną, córką Menelaosa i Heleny, swoją kuzynką. Kiedy skończyła się wojna i Agamemnon powrócił do Myken, by tam zginąć z rąk żony Klitajmnestry, Orestes znalazł się w niebezpieczeństwie. Wykradziony według jednych źródeł przez piastuna, według innych - przez Elektrę, został odesłany na wychowanie do króla Fokidy Strofiosa, żonatego z Anaksibią, siostrą Agamemnona. Syn tej pary, Pylades, rówieśnik Orestesa, został jego najbliższym przyjacielem.

[edytuj] Zabójstwo Klitajmestry

Czy to z rozkazu Apollina, czy to z własnej woli, Orestes musiał pomścić śmierć ojca, zabijając jego morderców. Wraz z Pyladesem i (w niektórych wersjach) swoim wychowawcą z dzieciństwa wrócił do ojczyzny, gdzie złożył ofiarę na grobie ojca. Po puklu włosów, który zostawił w ofierze na grobie, rozpoznała go Elektra. Według wersji Eurypidesa przybył do ojczyzny incognito, przedstawiając się parze królewskiej jako posłaniec, przynoszący wiadomość o śmierci Orestesa. Z poparciem Elektry lub z jej czynną pomocą zabił Ajgistosa i Klitajmnestrę, mimo że matka błagała o darowanie jej życia.

[edytuj] Po zabójstwie

Morderstwo matki ściągnęło na Orestesa Erynie, które doprowadziły go do obłędu. Istnieje kilka wyjaśnień dotyczących tego, jak zdołał się od nich uwolnić:

według Eumenind Ajschylosa, uwolniony został dzięki decyzji sądu w Atenach; w ten sposób zanikło pierwotne prawo zemsty rodowej, zastąpione przez sprawiedliwość wymierzaną przez sądy;
według Orestesa Eurypidesa został skazany na śmierć za zabójstwo i próbował wraz z przyjaciółmi wywalczyć wolność przemocą, biorąc za zakładniczkę Hermionę. Od kary uwolniła go interwencja Apollina.
według Ifigenii w Tarydzie Eurypidesa warunkiem oczyszczenia było przywiezienie z Taurydy posągu Artemidy. Tam w świątyni Artemidy Orestes spotkał swoją siostrę Ifigenię, która pomogła mu wykraść posąg i wróciła wraz z nim do Grecji.

[edytuj] Dalsze losy

Po powrocie do Grecji Orestes postanowił upomnieć się o obiecaną mu za żonę Hermionę. Według różnych przekazów mitycznych albo sam zabił jej męża Neoptolemosa w Delfach, albo wykorzystał jego śmierć, by móc poślubić wdowę. Orestes i Hermiona panowali nad większą częścią Peloponezu. Mieli jednego syna Tisamenusa. Orestes miał też, według niektórych wersji, mieć syna Pentilusa ze swoją przyrodnią siostrą, córką Klitajmnestry i Ajgistosa, Erigone. Swoją siostrę Elektrę wydał za mąż za Pyladesa. Orestes miał umrzeć jako dziewiędziesięcioletni starzec od ukąszenia węża w Arkadii^[2].

[edytuj] Kult pośmiertny

Orestes czczony był jako heros przede wszystkim w Sparcie. Według Herodota^[3] , wyrocznia delficka poinformowała Spartan, że nie zwyciężą w wojnie z Tegeą, póki nie odzyskają i nie pochowają w Sparcie szczątków Orestesa. Zdołał je odzyskać niejaki Lichas; przewieziono je do Sparty i tam pochowano.

[edytuj] Główne źródła antyczne

Iliada IX, 142
Odyseja XI, 452 i nast.
Ajschylos, Ofiarnice, Eumenidy
Sofokles, Elektra
Eurypides, Elektra
Hyginus, Fabulae 101, 117, 119, 120, 129
Owidiusz, Heroidy VIII

[edytuj] Orestes w kulturze późniejszej

występuje jako postać w sztukach autorów późniejszych, związanych z mitem Atrydów, jak np. Andromacha Racine'a;
Orin, jeden z bohaterów sztuki Żałoba przystoi Elektrze Eugene'a O'Neilla, jest oparty na postaci Orestesa;
Orestesowi poświęcone są utwory Orestes A Perfect Circle oraz albumy The House of Atreus 1 i The House of Atreus 2 amerykańskiej grupy metalowej Virgin Steele.
na kanwie historii Orestesa oparta jest współczesna fabuła książki Thomasa Bergera "Historia Orriego" ("Orrie's story") (1990)

[edytuj] Zobacz też

Orestes (imię)

Przypisy

↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Ossolineum 1990, s. 339
↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Ossolineum 1990, s. 264-6
↑ Dzieje I, 68