Parlament Europejski
Z Wikipedii
| Unia Europejska |
 Ten artykuł jest częścią serii o : |
|
Parlament Europejski - jednoizbowy parlament reprezentujący obywateli państw należących do Unii Europejskiej. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, ale też Bruksela, w której odbywa się część obrad oraz mieszczą się komisje parlamentarne i władze klubów. Sekretariat i biblioteka ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Korzenie obecnego Parlamentu Europejskiego sięgają 1952 r., kiedy na mocy Traktatu paryskiego powstało Wspólne Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Traktaty rzymskie z 1957 r. (a ściślej dołączona do nich konwencja) przekształciły je w organ wszystkich trzech Wspólnot Europejskich. Nazwa Parlament Europejski pojawiła się w 1962 roku. Początkowo deputowani byli wybierani przez parlamenty krajów członkowskich.
W 1979 roku odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego i od tego czasu deputowani do tego Parlamentu są wybierani w wyborach bezpośrednich przez obywateli państw członkowskich Wspólnot. Nie istnieje jedna ordynacja wyborcza do parlamentu, każdy kraj ma własne reguły liczenia głosów, ale przyjmuje się, że wszędzie wybory odbywają się w tym samym terminie. Początkowo Parlament Europejski był organem konsultacyjnym nie posiadającym żadnej realnej władzy. Po wejściu w życie Jednolitego Aktu Europejskiego (1987), Traktatu z Maastricht (1993) i Traktatu amsterdamskiego (1999) Parlament Europejski stopniowo zyskiwał szereg uprawnień, także ustawodawczych (głównie kosztem Rady).
[edytuj] Kompetencje
Najważniejsze uprawnienia Parlamentu obejmują:
- współudział w tworzeniu prawa poprzez procedury konsultacji, współpracy, współdecydowania i akceptacji(zgody; uprawnienie to dotyczy tylko niektórych dziedzin polityki wspólnotowej, co do wielu pozostałych dziedzin wyłączne kompetencje prawodawcze ma Rada Unii Europejskiej)
- procedura konsultacji
- procedura współpracy
- procedura współdecydowania
- procedura akceptacji (zgody)
- uprawnienia budżetowe - Parlament zatwierdza corocznie budżet i udziela Komisji absolutorium z jego wykonania
- uprawnienia kontrolne
- zatwierdzanie Komisji i jej przewodniczącego
- prawo uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji (większością 2/3 głosów)
- prawo zadawania pytań Komisarzom
- zwyczajowa możliwość zadawania pytań Radzie
- Komisja jest zobowiązana do składania PE sprawozdania z działalności wspólnot oraz systematycznego udzielania informacji na temat wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa a także współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych
- Komisja ma obowiązek udzielania informacji w ramach parlamentarnej kontroli wykonania budżetu
- PE ma prawo do ustanawiania komisji śledczych na wniosek ¼ swoich członków
- do badania domniemanych wkroczeń lub -niewłaściwego zarządzenia w stosunku do prawa w Wspólnoty (Prawo Instytucjonlalne UE pod red. M Witkowskiej)
- powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich
- obrona praw człowieka, demokracji i państwa prawa
- przyznawanie Nagrody Sacharowa
[edytuj] Skład
Parlament Europejski liczy obecnie 785 eurodeputowanych, sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję. W Polsce w stosunku do członków PE używa się potocznie określenia "europarlamentarzysta", "eurodeputowany" lub "europoseł", natomiast oficjalne określenie brzmi: "poseł do Parlamentu Europejskiego". W Wielkiej Brytanii stosuje się określenie "członek Parlamentu Europejskiego" (Member of the European Parliament, w skrócie MEP), we Francji zaś - "deputowany" (un député européen).
Zgodnie z traktatem o przystąpieniu Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej liczba posłów w Parlamencie Europejskim będzie wynosić 736. Obecna "nadwyżka" jest przejściowa i wynika z tego, że w trakcie kadencji pojawiła się konieczność kooptacji posłów z Bułgarii i Rumunii.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Liczba posłów w Parlamencie Europejskim.[edytuj] Liczebność
- 1962 - 162 posłów
- 1979 - 410 posłów
- 1981 - 434 posłów
- 1986 - 518 posłów
- 1994 - 567 posłów
- 1999 - 626 posłów
- 2004 - 732 posłów
- 2007 - 785 posłów
- 2009 - 736 posłów (751 po wejściu Traktatu Lizbońskiego)
[edytuj] Ordynacja wyborcza
Ustalenie szczegółowych zasad przeprowadzania wyborów pozostaje w kompetencji poszczególnych państw członkowskich. W Polsce tę kwestię reguluje odrębna ustawa (Ordynacja wyborcza do PE, p. niżej), ale np. w Finlandii przepisy dotyczące wszystkich wyborów są zawarte w jednej ustawie.
[edytuj] Podstawowe regulacje
Prawo Unii Europejskiej stanowi jedynie, iż posłów do PE wybiera się w państwach członkowskich w tajnym, powszechnym i bezpośrednim głosowaniu. Wymagane jest przy tym oparcie systemu wyborczego na zasadzie proporcjonalności i takie kształtowanie okręgów wyborczych, które nie naruszy zasady reprezentacji proporcjonalnej. Dopuszczalne jest przy tym wprowadzenie klauzuli zaporowej (progu wyborczego, nie wyższej niż 5% (w Zjednoczonym Królestwie nie ma progu zaporowego, w Szwecji wynosi on 4%, w Polsce - 5%).
[edytuj] Podział mandatów pomiędzy państwa członkowskie
Liczba posłów wybieranych w poszczególnych państwach jest w miarę proporcjonalna do liczby mieszkańców (z lekką nadreprezentacją krajów mniej ludnych; patrz tabela poniżej).
Posłom wybranym w RP przypadają obecnie 54 mandaty. W wyborach do PE w 2009 roku liczba ta zmniejszy się do 50.
[edytuj] Prawa wyborcze obywateli Unii
Czynne prawo wyborcze (prawo do głosowania) przysługuje każdemu obywatelowi UE, który ukończył 18 lat i nie został go pozbawiony w kraju pochodzenia. Obywatel Unii stale zamieszkały w państwie, którego nie jest obywatelem,ma prawo do głosowania na tych samych warunkach co obywatele tego państwa; np. obywatel Polski, który przeprowadził się na stałe do Londynu, może głosować na angielskich kandydatów zgodnie z brytyjskimi regulacjami (wymagane jest wtedy wpisanie się do rejestru wyborców).
[edytuj] Ordynacja wyborcza w Polsce
Zasady przeprowadzania wyborów do Parlamentu Europejskiego reguluje ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. - Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (Dz. U. Nr 25, poz. 219).
Według ordynacji posłowie do Parlamentu Europejskiego są przedstawicielami Narodów państw UE, nie są związani żadnymi instrukcjami (zakaz mandatu imperatywnego) i nie mogą być odwołani. Mandatu posła do Parlamentu Europejskiego nie można łączyć z mandatem posła na Sejm, senatora, a także ze stanowiskami członka Rady Ministrów ani sekretarza stanu; mają tu ponadto zastosowanie zasady rozłączności stanowisk (incompabilitas) zawarte w Konstytucji RP oraz w Ordynacji wyborczej do Sejmu RP i do Senatu RP (poseł do PE nie może więc być, na przykład, ambasadorem).
Bierne prawo wyborcze (możliwość kandydowania na posła do PE) przysługuje w Polsce po ukończeniu 21 roku życia osobom, które mają prawo do głosowania, nie zostały prawomocnie skazane za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego oraz stale zamieszkują w Polsce lub innym państwie członkowskim UE od co najmniej 5 lat (zasada domicylu). Mogą więc w Polsce kandydować polscy obywatele, ale też obywatele Unii stale zamieszkali w Polsce i wpisani do rejestru wyborców (na podobnej zasadzie w Czechach wybrano mieszkającego tam obywatela Francji). Polski obywatel może kandydować w innym państwie, o ile spełni warunki określone przez tamtejsze prawo.
Prawo zgłaszania list kandydatów przysługuje partiom politycznym, koalicjom partii oraz wyborcom; stosuje się przy tym odpowiednio przepisy dotyczące wyborów do Sejmu RP.
Wybory w Polsce przeprowadza się w 13 okręgach wyborczych (tabela poniżej) odpowiadających obszarowi jednego lub dwóch województw (jedynie województwo mazowieckie podzielono na 2 okręgi). Głosowanie jest podobne do wyborów do Sejmu, oddając głos na kandydata głosuje się jednocześnie na listę komitetu wyborczego. Przeliczanie głosów na mandaty dokonuje się metodą d'Hondta, jednak mandaty pomiędzy komitety wyborcze dzieli się na poziomie krajowym, dopiero później rozdziela się mandaty pomiędzy poszczególne listy okręgowe. Oznacza to, że na liczbę posłów wybranych w danym okręgu wpływ może mieć frekwencja. W podziale mandatów uczestniczą tylko te komitety, które zdobyły co najmniej 5% głosów w skali kraju (dotyczy to także koalicji).
| Numer | Okręg |
|---|---|
| 1 | Okręg wyborczy Gdańsk |
| 2 | Okręg wyborczy Bydgoszcz |
| 3 | Okręg wyborczy Olsztyn |
| 4 | Okręg wyborczy Warszawa |
| 5 | Okręg wyborczy Warszawa II |
| 6 | Okręg wyborczy Łódź |
| 7 | Okręg wyborczy Poznań |
| 8 | Okręg wyborczy Lublin |
| 9 | Okręg wyborczy Rzeszów |
| 10 | Okręg wyborczy Kraków |
| 11 | Okręg wyborczy Katowice |
| 12 | Okręg wyborczy Wrocław |
| 13 | Okręg wyborczy Gorzów Wielkopolski |
Ordynacja przewiduje również obowiązkowe oświadczenia kandydatów (będących obywatelami polskimi) co do ich współpracy ze służbami specjalnymi PRL. Za podanie nieprawdy nie grozi jednak pozbawienie mandatu, tak jak ma to miejsce w przypadku ordynacji do parlamentu narodowego.
Wybory do Parlamentu Europejskiego VI kadencji odbyły się w dniach 10-13 czerwca 2004 roku (w Polsce głosowano 13 czerwca). Tymczasowo, w okresie od 1 maja 2004 (wejście Polski do UE) do 19 lipca (rozpoczęcie nowej kadencji 2004-2009) tego roku, dotychczasowi polscy obserwatorzy przy Parlamencie Europejskim sprawowali oficjalnie funkcję Posła do Parlamentu Europejskiego.
[edytuj] Frakcje Parlamentu
Zobacz więcej w osobnym artykule: Frakcje w Parlamencie Europejskim.Kandydaci do Parlamentu startują w wyborach zwykle w barwach którejś z partii istniejącej w swoim kraju, jednak po wejściu do Parlamentu przyłączają się oni zwykle do jednej z frakcji politycznych funkcjonujących oficjalnie w Parlamencie lub pozostają niezależni. Frakcje te odpowiadają mniej więcej ogólnemu podziałowi partii politycznych w Europie. Posłowie zasiadają w izbie parlamentu według przynależności do frakcji a nie według przynależności narodowej.
| Skrót | Nazwa | Orientacja polityczna | Miejsca w PE (2008) | Wybory do PE (2004) |
|---|---|---|---|---|
| EPL-ED | Europejska Partia Ludowa - Europejscy Demokraci | chadecy, ludowcy i konserwatyści | 288 | 268 |
| PES | Partia Europejskich Socjalistów | socjaldemokraci | 215 | 200 |
| ALDE | Partia Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy | liberałowie, socjalliberałowie i centryści | 102 | 88 |
| UEN | Unia na rzecz Europy Narodów | narodowi konserwatyści | 44 | 27 |
| Verts/ALE | Zieloni - Wolny Sojusz Europejski | zieloni i regionaliści | 42 | 42 |
| GUE/NGL | Zjednoczona Lewica Europejska - Nordycka Zielona Lewica | socjaliści i komuniści | 41 | 41 |
| IND/DEM | Niepodległość i Demokracja | eurosceptycy | 24 | 37 |
| NI | niezrzeszeni | — | 29 | 29 |
| — | Razem | — | 785 | 732 |
[edytuj] Obrady
Parlament wybiera spośród swych członków przewodniczącego na 2,5-letnią kadencję, który reprezentuje Parlament na zewnątrz i kieruje jego obradami. Obecnie przewodniczącym PE jest Hans-Gert Pöttering (CDU, Niemcy).
Parlament nie używa jednego języka obrad. Obrady Parlamentu odbywają się symultanicznie we wszystkich językach Unii, tzn. każdy poseł mówi w swoim rodzimym języku, a jego mowa jest tłumaczona na bieżąco na wszystkie pozostałe języki.
Obecnie obrady są też tłumaczone na języki wszystkich państw stowarzyszonych, gdyż przedstawiciele parlamentów państw stowarzyszonych mają prawo biernego uczestnictwa w każdych obradach.
Moc pracy parlamentu odbywa się na obradach odpowiednich komisjach, które przygotowują wnioski i akty nad którymi głosuje się podczas sesji.
Wszystkie sesje zwołuje przewodniczący.
Sesje plenarne trwają zwykle jeden tydzień w miesiącu i odbywają się Strasburgu, mogą być jednak, też sesje dwudniowe w Brukseli.
W ramach potrzeby zwołuje sie też sesje nadzwyczajne.
[edytuj] Przewodniczący Parlamentu Europejskiego (od 1952 r.)
- Paul-Henri Spaak, 1952-1954
- Alcide De Gasperi, 1954
- Giuseppe Pella, 1954-1956
- Hans Furler, 1956-1958
- Robert Schuman, 1958-1960
- Hans Furler, 1960-1962
- Gaetano Martino, 1962-1964
- Jean Pierre Duvieusart, 1964-1965
- Victor Leemans, 1965-1966
- Alain Poher, 1966-1969
- Mario Scelba, 1969-1971
- Walter Behrendt, 1971-1973
- Cornelis Berkhouwer, 1973-1975
- Georges Spénale, 1975-1977
- Emilio Colombo, 1977-1979
- Simone Veil, 1979-1982
- Piet Dankert, 1982-1984
- Pierre Pflimlin, 1984-1987
- Henry Plumb, 1987-1989
- Enrique Barón, Crespo 1989-1992
- Egon Klepsch, 1992-1994
- Klaus Hänsch, 1994-1997
- José María Gil-Robles, 1997-1999
- Nicole Fontaine, 1999-2002
- Pat Cox, 2002-2004
- Josep Borrell Fontelles, 2004-2007
- Hans-Gert Pöttering, 2007-
[edytuj] Linki zewnętrzne
- [1]
- Oficjalna witryna Parlamentu Europejskiego
- Oficjalna polskojęzyczna witryna Parlamentu Europejskiego
- Oficjalna strona konkursu BeMEP
