Partie polityczne Turcji
Z Wikipedii
Turcja |
|
Ten artykuł jest częścią serii:
|
System wielopartyjny funkcjonuje w Turcji od 1945 roku. Od tego czasu powstało i zakończyło swoją działalność wiele partii politycznych. Wiele z nich zostało do tego zmuszonych wskutek delegalizacji, nowe partie często kontynuują działalność ugrupowania rozwiązanego.
W 1980 roku na skutek wojskowego zamachu stanu wszystkie partie polityczne zostały zdelegalizowane a liderom zabroniono działalności na dziesięć lat. W 1983 partie zostały odtworzone, częściowo powstały w swojej poprzedniej postaci, częściowo utworzono ugrupowania o nowej tożsamości. Swoją obecną postać turecki system partyjny przybrał dwadzieścia lat temu, jednak partie należące do niego mają dłuższą przeszłość.
Ważniejsze partie polityczne w Turcji:
- Partia Słusznej Drogi (DYP) utworzona została w 1983 przez Sulejmana Demirela. Partia ma profil konserwatywny i bazuje na elektoracie wiejskim. Można ją uznać za kontynuację Partii Sprawiedliwości. Początkowo Sulejman Demirel musiał, tak jak i inni przywódcy pozostawać w cieniu ze względu na zakaz działalności politycznej.
- Partia Ojczyźniana (ANAP) utworzona przez Turguta Özala. Partia centro-prawicowa. Opowiada się za reformami prorynkowymi. Za rządów tej partii Turcja w 1987 r. zgłosiła swoją kandydaturę do członkostwa we Wspólnotach Europejskich. W 1984 ANAP wygrała wybory i utrzymała się u władzy do początku lat dziewięćdziesiątych.
- Partia Dobrobytu utworzona przez Necmettina Erbakana. Partia zdecydowanie pro-lslamska bedąca kontynuacją poprzednich ugrupowań tego polityka: Partii Ładu Narodowego i Partii Ocalenia Narodowego. W 1998 r. została zdelegalizowana pod zarzutem usiłowania zmiany świeckiego charakteru państwa. W jej miejsce działacze powołali kolejne ugrupowanie, Partię Cnoty.
- Demokratyczna Lewica utworzona przez Rashan Ecevit, żonę Bülenta Ecevita w 1985, który przejął przywództwo nad tą partią w 1987 r. Partia centro-lewicowa popierająca tureckie członkostwo w NATO jak i w UE.
- Republikańska Partia Ludowa (najstarsza partia turecka, założona w 1924 r.) -także wznowiła działalność, jest jednak bardzo osłabiona poprzez rozłamy i konflikty wewnętrzne, m.in. były przywódca RPL Bülent Ecevit założył partię Demokratycznej Lewicy. Oba te ugrupowania są obecnie przedstawicielami nurtu socjaldemokratycznego na tureckiej scenie politycznej.
- Partia Ruchu Narodowego wznowiła swoją działalność w 1992. Pod nowym przywództwem złagodziła swój radykalny charakter. Założona w 1969 przez Necmettina Erbakana była kilkakrotnie delegalizowana. W latach siedemdziesiątych była ugrupowaniem radykalnym, proislamskim, nacjonalistycznym.
- Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP) powstała w 2001. Ze względu na rodowód działaczy uważana jest za swoiste odgałęzienie zdelegalizowanej Partii Dobrobytu. Jest to partia umiarkowanie konserwatywna, umiarkowanie religijna nie negująca zasad demokracji. W 2002 r. partia ta wygrała wybory, zdobywając 34.28% głosów.
Wymogi prawne jakie muszą spełnić współczesne tureckie partie regulują: Konstytucja z 1982 r., Ustawa o Partiach Politycznych z kwietnia 1983 i prawo wyborcze.
Próg wyborczy do parlamentu jest wysoki i wynosi 10%. Żeby uczestniczyć w wyborach, partie muszą mieć swoje organizacje lokalne przynajmniej w połowie prowincji, przynajmniej na pół roku przed datą wyborów. Muszą też odbyć zjazd partyjny lub posiadać grupę parlamentarną. Wszystkie partie muszą mieć swoje biura w Ankarze.
Do założenia partii wymagane jest złożenie podpisów trzydziestu obywateli tureckich, posiadających pełnię praw wyborczych. Programy i statuty partii nie mogą pozostawać w sprzeczności z zasadą integralności państwa, prawami człowieka, suwerennością narodu oraz z zasadami demokratycznej i laickiej republiki. Nie można też tworzyć partii,których celem jest dominacja jednej grupy lub klasy lub też ustanowienie dyktatury.
Partie nie mogą być finansowane przez związki, fundacje, spółdzielnie lub inne publiczne organizacje profesjonalne. Kontrola finansów partyjnych sprawowana jest przez Trybunał Konstytucyjny, który może także rozwiązać partie na wniosek prokuratora.
[edytuj] Bibliografia
- Sobolewska-Myslik Katarzyna, Partie i Systemy Partyjne na Świecie, Warszawa 2004, ISBN 83-01-14209-X
