Pas kontuszowy

Z Wikipedii

Ornat skrzypcowy (XVII w.) z czerwonego aksamitu strzyżonego na złotym śnie. Preteksta wykonana z pasa kontuszowego przypominającego tkaninę turecką, przetykaną srebrem. Galony z rypsu przerabianego nicią złotą. Parament z kościoła pw. Św. Stanisława BM w Racławicach

Pas kontuszowy słucki

Pas kontuszowy – długi (od 3 do 4,5 m) i szeroki (40 cm) pas noszony przez polską szlachtę do kontusza. Używano go głównie w XVIII wieku i jak znaczna część ówczesnego ubioru został zapożyczony z kultury Wschodu (Turcja, Persja). Szlachcic owijał się pasem kilka razy, przy czym końce zakładano misternie, by pas nie został pognieciony.

Początkowo pasy kontuszowe sprowadzano z zagranicy, pierwsze polskie manufaktury (zwane persjarniami) je wytwarzające powstały w XVII wieku. Znanym ośrodkiem produkcji był Słuck i czasem pasy kontuszowe są nazywane pasami słuckimi, aczkolwiek równie znaną była manufaktura w Kobyłce. Oprócz pasów słuckich i kobyłeckich uznaniem cieszyły się też pasy lipkowskie.

Pasy wykonywano najczęściej z jedwabiu, były bogato zdobione - w droższe wplatano złote i srebrne nici (złotogłów). Tkano je w bogate kolorystycznie wzory, chętnie wykorzystując motywy orientalne, ale także zachodnie i - bardzo często - polskie ludowe.

Pas mówił wiele o jego właścicielu. Określał nie tylko status społeczny i materialny szlachcica (najpiękniejsze pasy osiągały horrendalne ceny), ale nawet wyznanie. Kolor pasa i jego węzeł oraz wzór niosły dodatkowe informacje. I tak złoty pas ubierano w czasach pokoju, karmazynowy obowiązywał w czasie wojen.

[edytuj] W literaturze

„	Woźny pas mu odwiązał, pas słucki, pas lity, Przy którym świecą gęste kutasy jak kity, Z jednej strony złotogłów w purpurowe kwiaty	”
— Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz

Wacław Piotr Rzewuski przepasany pasem kontuszowym

„	Człowiek się staje bardziej ludzki Gdy się przepasze pasem słuckim. Ów słuszną słynie w świecie sławą, Że lewą stronę ma - i prawą. Te same wzory i ozdoby Dwoisty dobór barw rozdziela: Tą stroną na wierzch - znak żałoby, Odwrotną zasię - znak wesela. Kwiecista jest wymowa stroju, Milczącym mówcą - szlachcic strojny: Lśni złotem brzuch na czas pokoju, A karmazynem - na czas wojny. Pas przypisuje jak proporzec, Czyni hetmanem, lub hołyszem: Zechcesz - poszarzy cię w pokorze, Wzrośniesz - roziskrzy w słusznej pysze. Gdy - wobec wiary - gnębi żal win, Pas słucki chwacko zeń wyzwoli: Tak się owiniesz - jużeś kalwin, Na opak włożysz - toś katolik! Przy tym niewielka jest to praca Gdy zmienny humor, mus, kaprys chęci: Ot, parę razy się poobracasz - Nawet się w głowie nie zakręci! Gdy słuckim pasem się przepaszesz - W siłę słabości zmieniasz lasze. Pas wszelkich możliwości miarką: Póki na brzuchu - łeb na karku!	”
— Jacek Kaczmarski, Z pasa słuckiego pożytek