Paweł Diakon

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi.
Należy w nim poprawić: napisać bardziej encyklopedycznym stylem, poprawić błędy stylistyczne i interpunkcyjne.
Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Paweł Diakon (ur. ok. 720, zm. ok. 799) – mnich benedyktyński z klasztoru na Monte Cassino, poeta i kronikarz, autor dzieła Historia Longobardów oraz leksykonu znanego jako Epitoma Festi będącego wyciągiem ze znacznie obszerniejszego leksykonu De verborum significatu autorstwa Pompejusza Festusa.

Paweł, z pochodzenia Longobard, urodził się prawdopodobnie w swej rodowej posiadłości nieopodal Cividale, starożytnego Forum Iulii w Alpach Julijskich. Jego najstarszy znany nam przodek to Leupchis - prapradziadek po mieczu samego Pawła. Musiał on przywędrować wraz ze swymi rodakami z Panonii ok. roku 568 w rejony Forum Iulii i tam też osiadł.Syn prapradziadka Pawła Diakona to Lopichis, który został porwany w 610 r. przez Awarów jednakże powrócił jakoś do swego rodzinnego gniazda. Odbudował on też swą posiadłość gdyż ta przez lata niewoli swego pana została zaniedbana. Po jego śmierci przejął ją jego pierworodny a dziadek Pawła czyli Arichis. Ten miał zaś syna który zwał się Warnefried i był ojcem Pawła. Jego matką była zaś Teudelinde. Paweł nie był sam, miał brata - Arichisa,który jako pierworodny przejął zwyczajem germańskim majątek po ojcu. Miał też Paweł i siostrę która spędziła swe życie w zakonie, a której imienia nie znamy.

Paweł miał się narodzić w owym Cividale w miejscu gdzie dziś mieści się plac jego imienia. Za młodu otrzymał wykształcenie retoryczno-gramatyczne i związał się z dworem Ratichisa. Zaprzyjaźnił się z córką Dezyderiusza i jej mężem ( Adelpergą i Arichisem ) czyli z dynastią królewską państwa Longobardów. Świadczy to bez wątpienia o dobrym pochodzeniu Pawła ale też i o jego zdolnościach. Prawdopodobnie roku 774 czyli po upadku państwa Longobardów został zakonnikiem. Nie wiadomo co do końca motywowało jego czyn. Czy ból po upadku ojczyzny i swoich najbliższych przyjaciół, a zatem konflikt patrioty z katolikiem gdyż papież popierał Franków i toczył wojnę z Longobardami (Karol Wielki za namową papieża zniszczył państwo Longobardów)czy był to nakaz zwycięzcy. Co nie jest bezzasadne gdyż Frankowie chętnie usuwali ludzi niechcianych do klasztorów. W każdym bądź razie wstąpił do zakonu benedyktynów. Tam zaś dochodziły go smutne wieści o kolejnych klęskach zrywów ludności longobardzkiej przeciw panowaniu frankijskiemu w tym o klęsce powstania Hrodgarda w którym aktywny udział brał jego starszy brat, którego ukarano konfiskatą majątku i osadzeniem w więzieniu.

Mija osiem lat, Paweł postanawia opuścić Monte Cassino gdzie się udał wcześniej odbyć śluby zakonne i postanawia ujrzeć samego Karola Wielkiego na jego dworze. Staje się to możliwe dzięki sukcesom jakie odnosi we współczesnym mu świcie jego poezja, która nie uszła królowi Franków sprzed oczu. Tam zaś wykorzystując swe zdolności uzyskuje od władcy zwolnienie longobardzkich jeńców z niewoli w zamian za przyrzeczenie pozostania na dworze,na czym najwidoczniej zależało Karolowi. Dowodem może być choćby późniejsza legenda która mówiła o tym jakoby Paweł miał się targnąć na życie króla Franków,lecz został pochwycony a Karol zapytał: "Powiedz mi,Pawle Diakonie, dlaczegoż tak wiele razy usiłowałeś zadać śmierć mej królewskiej osobie?",na co ten odpowiedział "Czyń co masz zamiar uczynić, bo ja mówię prawdę, i żadne kłamstwo w tej sprawie nie wyjdzie z ust moich.Byłem ongi wiernym doradcą króla Dezyderiusza i ta wierność pozostanie w mem sercu na zawsze". Doradcy chcieli by król ukarał zuchwalca przez obcięcie rąk lecz ten na to ripostował-" Jeśli, o boleści, obetniemy jego ręce, gdzie znajdziemy tak wspaniałego pisarza?"Paweł następnie miał usunąć się na wyspę ale z stamtąd cudownie wydostać się i dotrzeć na dwór Anchisesa i Adelpergi, zaś po śmierci księcia wstąpić do klasztoru na Monte Cassino, gdzie Karol miał słać mu swe wiersze. Tak to brzmi legenda spisano na długo już po śmierci obu swych bohaterów, ale jest ciekawa stąd jej przytoczenie. Potwierdza zresztą bezsprzeczny talent i nieprzeciętną osobowość autora Historii Longobardów. Wiemy że był potrzebny Karolowi przede wszystkim do celów praktycznych, mianowicie świetnie operował grekę, a państwo Franków wstępowało w swą erę potęgi i próbowało zacieśniać swe stosunki z Bizancjum. Do tego zaś potrzebna byłą kadra znająca język grecki. Uczył też wiele więcej, przyczynił się do dyplomatycznych sukcesów swego niedawnego wroga.

W 786 r. wraz z całym dworem Karola ruszył w podróż do Italii. Zwiedzili Rzym, Monte Cassino. Dojechał już samodzielnie na dwór księcia Benewentu,wspomnianego w legendzie Anchisesa. Owo państewko było enklawą Longobardzką która nie uległa wchłonięciu przez państwo Franków (za cenę haraczu) i przyjmowało w tym czasie wielką liczbę uchodźców z północnej Italii, którzy nie chcieli być sługami Franków. Sytuacja była napięta i księże Anchises liczył się z możliwością wojny, ale Paweł wiedział czym to się może zakończyć i odniósł kolejny swój życiowy sukces zapobiegając konfliktowi. Zmarł w Monte Cassino 13 kwietnia. Miało to miejsce najprawdopodobniej przed rokiem 800 gdyż przy tytule Karola zawsze podaje - rex, a jak wiadomo ten drugi cesarzem został w roku 800.

Najważniejszym dziełem Pawła Diakona jest Historia Longobardów licząca 6 ksiąg. Źródłami z jakich korzystał przy jej napisaniu była zaginiona Kronika Longobardów Sekundusa z Trydentu (zm. 612 r.) i prawdopodobnie tegoż autora zachowany szkic Origo gentis Longobardorum (O pochodzeniu Longobardów). Oprócz tego sięgał do Kroniki Perktarita, Kroniki Fredegara , Księgi pontyfikalnej oraz dzieł Grzegorza z Tours, Bedy Czcigodnego, Izydora z Sewili, Jordanesa i Wenancjusza Fortunasa. Dodatkowo zawarł niej cytaty z Wergiliusza, Pliniusza Starszego, Aureliusza Wiktora, Justynusa.

Przedstawił w niej dzieje swego ludu od czasów legendarnych do 744 r. Nie jest to praca skończona, gdyż nie ma w niej wyraźnie zaznaczonego wstępu ani zakończenia, stąd nasuwa się wniosek że zmarł nagle wtedy gdy miał pisać o wydarzeniach których był naocznym świadkiem.

Wartość tego dzieła polega m. in. na tym że autor zawarł w części opisującej czasy legendarne informacje o germańskich wierzeniach pogańskich, które rzadko występują poza Skandynawią. Jest tu mowa o Wodanie (porównywany przez autora z rzymskim Merkurym) i jego żonie, plemieniu ludzi o psich głowach porównywalnych do berserkerków itp.

Drugą jego ważną pracą jest Historia Rzymska licząca 16 ksiąg. Był to napisany przez niego podręcznik dla córki króla Dezyderiusza - Adelpergi której był nauczycielem. Podstawą do jego sporządzenia był Breviarium ab urbe condita, zarys dziejów Rzymu od czasów legendarnych do cesarza Walensa autorstwa Eutropiusza. Paweł poszerzył go do czasów Justyniana Wielkiego korzystając przy tym z Historiarum adversus paganos libri VII (Siedem ksiąg dziejów przeciw poganom) Pawła Orozjusza, Kroniki Prospera z Akwitani, Liber pontyficialis (Księgi pontyfikalnej), Kroniki Świętego Hieronima, Podstępów wojennych Frontinusa i Jordanesa.

Do pomniejszych dzieł należy:

Gesta episcoporum Metensium (Dzieje biskupów Metzu)
Vita sancti Gregori (Żywot Świętego Grzegorza - papieża)
Ad Donatum commentarius (Komentarz do Donata)
Expositie super regulam sancti Benedicti (Komentarz do reguły Św. Benedykta)
wyciąg z leksykonu De verborum Significatu (O znaczeniu wyrazów) Pompejusza Festusa
Homilie w liczbie 244 w dwu księgach na porę letnią i zimową
ok. 30 okolicznościowych wierszy