Pozytywizm
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Należy w nim poprawić: na stronie dyskusji hasła znajduje się link do starej wersji tego artykułu z które można zaczerpnąć więcej treści do rozszerzenia tego hasła, nie należy jednak dosłownie kopiować z tej dość fatalnie napisanej wersji tego hasła.. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
Pozytywizm - kierunek myśli w filozofii i literaturze zainicjowany przez Augusta Comte'a w połowie XIX wieku (Kurs filozofii pozytywnej) i kontynuowany do czasów współczesnych (zob. empiriokrytycyzm, pozytywizm logiczny). Podstawowa teza pozytywizmu głosi, że jedynie prawdziwą wiedzą jest wiedza naukowa, która może być zdobyta tylko dzięki pozytywnej afirmacji teorii za pomocą empirycznej metody naukowej.
Mimo że z czasem metoda naukowa odeszła od pozytywistycznej afirmacji teorii na rzecz jej falsyfikacji, to jednak pozytywizm we współczesnej postaci nadal jest kojarzony ze światopoglądem naukowym - wręcz czasem nazywany ideologią naukową - i jako taki bywa często podzielany przez technokratów, wierzących w konieczność rozwoju przez postęp nauki.
W Polsce oddziaływanie tego nurtu myśli przejawiało się początkowo głównie w literaturze, która w kraju pod rozbiorami nie tylko przeciwstawiała się literackiemu romantyzmowi, głosząc wiarę w postęp i zdobycze nauki, ale także postulowała kulturalną i gospodarczą odbudowę przez pracę u podstaw.
Spis treści |
Pozytywizm na świecie
Pozytywizm podkreśla znaczenie wiedzy empirycznej, naukowości, odrzuca metafizykę, nieuprawnioną spekulację, wiedzę mistyczną. Pozytywizm naukowy Comte'a zakładał zaprzestanie pytań o pierwszą przyczynę ("dlaczego?"), ograniczając wszelką wiedzę do (pozytywnego) opisu praw natury ("jak?") wyrażonych językiem matematycznym. Odkrywanie tych praw sprowadzać się miało do ustalania stałych relacji które jednolicie opisują zjawiska fizyczne obserwowane w wielokrotnie powtarzanych doświadczeniach. Uważano, że w ten sposób teoria naukowa jest pozytywnie zweryfikowana.
Podobną postawę reprezentowali później np. Ernest Renan i Ernst Mach, przedstawiciele empiriokrytycyzmu.
Współczesna metoda naukowa odeszła od pojęcia weryfikacji teorii naukowej na rzecz jej falsyfikacji. Za sprawą prac Karla Poppera podstawowym kryterium naukowości teorii jest zdolność do przedstawienia testu falsyfikacji: doświadczenia, które może doprowadzić do jej obalenia przez niezgodność z obserwowanymi wynikami.
Pozytywizm w Polsce
Zobacz więcej w osobnym artykule: Literatura polska - pozytywizm. Zobacz więcej w osobnym artykule: pozytywizm warszawski.W literaturze polskiej pozytywizm to nurt literacki, który występował w okresie od powstania styczniowego do lat 90. XIX wieku. W historii literatury pozytywizm występuje po okresie romantyzmu i poprzedza okres Młodej Polski.
Tło historyczne i związki z pozytywizmem na świecie
Po upadku powstania wielu Polaków porzuciło nadzieję na odzyskanie niepodległości za pomocą walki zbrojnej. Razem z tymi nadziejami odsuwano - choć często tylko częściowo - wzorce kształtowane w okresie romantyzmu. Polski pozytywizm, który czerpał swe inspiracje z filozofii Comte'a, ale również z pism brytyjskich uczonych, stawiał racjonalne rozumowanie ponad emocjami. Będąc jednak organicznie związanym ze sprawą polską, podejście uniwersalnie charakterystyczne dla nowego prądu stosował przede wszystkim do kwestii suwerennego państwa polskiego. Polscy pozytywiści metodę podtrzymania polskiej tożsamości widzieli nie w powstaniach narodowych, ale pracy i konstruktywnym patriotyzmie. Argumentowano, że jeśli Polska ma odzyskać niepodległość, to w sposób stopniowy, poprzez pracę u podstaw i pracę organiczną: zbiorowy wysiłek całego społeczeństwa na rzecz stworzenia podstawowej materialnej infrastruktury, edukacji i poprawy sytuacji życiowej mas. Bolesław Prus doradzał na przykład aby miejsce Polski w świecie było wyznaczone przez przyczynki do rozwoju ekonomicznego, naukowego i kulturalnego. Źródeł tych koncepcji można doszukać się w dziełach Herberta Spencera.
Innymi problemami typowymi dla polskiego pozytywizmu były też kwestia praw kobiet, asymilacja mniejszości żydowskiej, przeciwdziałanie skutkom polityki Bismarcka (Kulturkampf) zwłaszcza germanizacji i przejmowaniu posiadłości przez niemieckich osadników.
Zobacz też
- pozytywizm logiczny
- pozytywizm prawniczy
- scjentyzm
- ewolucjonizm
- utylitaryzm
- pozytywizm warszawski
- literatura polska
- Literatura polska - przegląd chronologiczny
