Refinansowanie

Z Wikipedii

Refinansowanie - jest to operacja pieniężna, polegająca na wykorzystaniu zewnętrznych funduszy pieniężnych w celu zastąpienia środków pierwotnie wydatkowanych na jakiś cel. W rezultacie te pierwotnie wydatkowane środki pieniężne mogą być znowu użyte do finansowania takich samych jak poprzednio czy też odmiennych działań. W gospodarce rynkowej największą skalę i znaczenie mają operacje refinansowania przeprowadzane wewnątrz systemu bankowego.

[edytuj] Struktura banków

Systemy bankowe, działające w krajach o gospodarce rynkowej charakteryzują się dwuszczeblową strukturą: na jej górnym szczeblu znajdują się banki centralne, na niższym - banki komercyjne. Banki centralne nie prowadzą operacji (tzn. nie udzielają kredytów i nie przyjmują depozytów) z przedsiębiorstwami czy gospodarstwami domowymi. Te operacje są domeną działania banków komercyjnych. Banki centralne natomiast prowadzają operacje kredytowe i depozytowe z bankami komercyjnymi ( „banki banków"), oraz z organami finansowymi państwa). Wśród operacji zachodzących między bankami centralnymi a bankami komercyjnymi, bardzo ważne miejsce zajmują operacje refinansowania banków komercyjnych przez bank centralny.

[edytuj] Bank centralny

Banki centralne są odpowiedzialne za prowadzenie polityki pieniężnej państwa, której celem jest utrzymanie podaży pieniądza na odpowiednim poziomie. Poziom ten nie może być zbyt niski, bo to mogłoby hamować przebieg procesów gospodarczych z powodu braku płynności, nie może też być zbyt wysoki, bo to mogłoby wywołać nadmierny popyt w stosunku do podaży towarów i usług, a w następstwie - zjawiska inflacyjne. Banki centralne nie mogą jednak bezpośrednio regulować całej podaży pieniądza w gospodarce. Kreują tylko pieniądz gotówkowy oraz pieniądz rezerwowy, który ma postać depozytów na rachunkach w banku centralnym. Te depozyty należą do banków komercyjnych i instytucji państwowych, obsługiwanych przez bank centralny.

Kreacja pieniądza depozytowego, który krąży między jednostkami gospodarczymi, w tzw. obrocie bezgotówkowym, dokonuje się w bankach komercyjnych. Banki komercyjne, udzielając pożyczek przedsiębiorstwom czy gospodarstwom domowym, obciążają ich rachunki kredytowe i uznają rachunki depozytowe. W ten sposób jest kreowany (emitowany) nowy pieniądz poza bankiem centralnym. Ale ta kreacja pieniądza nie może być nieograniczona. Banki komercyjne na żądanie swoich klientów muszą realizować czeki gotówkowe, a więc zamieniać swój pieniądz depozytowy na pieniądz banku centralnego: emitowane przez bank centralny bilety bankowe. W celu zabezpieczenia takiej wymienialności banki centralne - w oparciu o przepisy prawa bankowego - nakazują bankom komercyjnym utrzymywanie obowiązkowych rezerw płynności w postaci depozytów na rachunkach banków komercyjnych w banku centralnym.

Obowiązkowe rezerwy płynności wynoszą zwykle od 30 do 10 % (niekiedy mniej) środków nagromadzonych na rachunkach depozytowych w bankach komercyjnych. Konieczność utrzymania obowiązkowych rezerw płynności określa górną granicę kreacji pieniądza depozytowego w bankach komercyjnych.

Wynika stąd, że banki centralne mogą wpływać na wielkość kreacji pieniądza depozytowego w bankach komercyjnych przez zmiany wysokości procentowych norm obowiązkowych rezerw płynności. Podwyższenie tych norm zmniejsza możliwości kreacji pieniądza w bankach komercyjnych, a ich obniżenie zwiększa te możliwości.

Banki centralne nie mogą jednak regulować wielkości podaży pieniądza tylko poprzez zmiany procentowych norm obowiązkowych rezerw płynności. Zmiana takich norm nie może być dokonywana bardzo często, gdyż banki komercyjne potrzebują dość długiego czasu na przystosowanie swojej polityki kredytowej do nowego poziomu norm. Dla regulowania wielkości podaży pieniądza w krótszych okresach banki centralne muszą korzystać z innych instrumentów. Jednym z nich jest właśnie refinansowanie banków komercyjnych przez banki centralne.

Gdy banki komercyjne wyczerpią swoje możliwości kredytowania w granicach określonych przez obowiązkowe rezerwy płynności, a bank centralny uważa, że dla zaspokojenia potrzeb gospodarki potrzebne jest dalsze zwiększenie podaży pieniądza, może on stworzyć bankom komercyjnym nowe możliwości kredytowania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, udzielając im kredytu refinansowego. Kredyt refinansowy jest zapisywany w ciężar rachunku kredytowego i na dobro rachunku rezerw banku komercyjnego w banku centralnym

[edytuj] Kredyty refinansowe

Kredyty refinansowe są udzielane w różnych formach. Jedną z nich jest kredyt redyskontowy. Banki komercyjne udzielają przedsiębiorstwom kredytu dyskontowego, przyjmując od nich weksle handlowe (weksle wystawione przez odbiorców towarów z terminem zapłaty zwykle do 3 miesięcy). Sprzedawca towaru, który potrzebuje pieniędzy natychmiast i nie może czekać do terminu płatności weksla, odstępuje ten weksel (oddaje go do dyskonta) swojemu bankowi komercyjnemu. Bank komercyjny odlicza od nominalnej kwoty weksla oprocentowanie za okres od dnia przyjęcia weksla do dnia jego płatności (to nazywa się dyskontem) i na tę kwotę udziela dawcy weksla kredytu, który będzie spłacony w terminie płatności weksla przez jego wystawcę. Gdy bank komercyjny wyczerpie swoje możliwości kredytowania, może oddać nagromadzone w swoim portfelu zdyskontowane weksle do redyskonta w banku centralnym. Bank centralny od nominalnej kwoty weksli odliczy redyskonto (stopa redyskonta banku centralnego jest zawsze niższa od stopy dyskontowej w bankach komercyjnych) i tak pomniejszoną kwotę wniesie w ciężar rachunku kredytu redyskontowego i na dobro rachunku rezerw banku komercyjnego w banku centralnym. To powiększa płynność banku komercyjnego i pozwala mu nadal dyskontować weksle przedkładane przez klientów lub udzielać im innego rodzaju pożyczek. W terminie płatności wystawca weksla wykupi go w banku komercyjnym i spłaci kredyt dyskontowy, a bank komercyjny spłaci kredyt redyskontowy w banku centralnym.

Inną formą kredytu refinansowego jest kredyt otwarty (zwany także celowym), udzielany przez bank centralny bankom komercyjnym dla umożliwienia im zachowania płynności. Ten kredyt nie ma specjalnego zabezpieczenia w postaci jakichś walorów, jak np. weksle handlowe w przypadku-kredytu redyskontowego. Banki centralne udzielają, takich kredytów w roli „pożyczkodawcy w ostatniej instancji” bankom komercyjnym w przypadkach trudności płatniczych (braku środków na zaspokojenie klientów żądających wypłat depozytów).

Jeszcze innym rodzajem kredytu refinansowego, udzielanego przez banki centralne bankom komercyjnym, jest kredyt lombardowy. Ten kredyt jest udzielany bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych, przede wszystkim państwowych (bony skarbowe, obligacje pożyczek państwowych). Kredyt lombardowy jest więc zabezpieczony (w odróżnieniu od refinansowego kredytu celowego). Łączne kwoty przyznawanych przez banki centralne kredytów lombardowych są limitowane (mają ustalone z góry granice, których banki komercyjne nie mogą przekroczyć), a wysokość pojedynczej pożyczki w tej formie zwykle wynosi 75 do 80 % wartości zastawianych walorów. Kredyt lombardowy jest udzielany na bardzo krótkie terminy - kilku dni do kilku tygodni - i służy przezwyciężaniu krótkookresowych braków płynności w bankach komercyjnych.

[edytuj] Operacje otwartego rynku

Bardzo ważnym instrumentem regulowania wielkości podaży pieniądza przez banki centralne są operacje otwartego rynku. Polegają one na skupywaniu przez bank centralny papierów wartościowych (przede wszystkim państwowych krótkoterminowych bonów skarbowych) od banków komercyjnych lub na ich sprzedaży tym bankom. Należności za skupione od banków komercyjnych papiery wartościowe wpływają na ich rachunki depozytowe w banku centralnym, a więc zwiększają ich rezerwy płynności, co umożliwia im rozszerzenie akcji kredytowej i prowadzi do zwiększenia podaży pieniądza. Skup papierów wartościowych przez bank centralny jest więc równoznaczny z refinansowaniem banków komercyjnych: zwalnia ich środki pieniężne, ulokowane w portfelu papierów wartościowych, i umożliwia ich wykorzystanie w działalności kredytowej. Sprzedaż papierów wartościowych bankom komercyjnym przez bank centralny działa odwrotnie: należność za zakupione papiery zmniejsza zasoby pieniężne 'na rachunkach banków komercyjnych w banku centralnym, co zmusza banki komercyjne do ograniczania udzielanych pożyczek i do zmniejszenia podaży pieniądza.

Instytucjami refinansującymi są nie tylko banki centralne. W krajach, w których jest bardzo rozwinięty kredyt hipoteczny jako instrument finansowania budownictwa mieszkaniowego jak np. w Stanach Zjednoczonych, działają instytucje zajmujące się refinansowaniem, kredytów hipotecznych, udzielonych przez banki hipoteczne i towarzystwa oraz banki oszczędnościowo-pożyczkowe. Refinansowanie pierwotnych pożyczkodawców zabezpieczonych hipotecznie kredytów, których zasoby pochodzące z depozytów nie wystarczałyby na znaczny rozwój tej formy kredytowania, ma na celu rozszerzanie budownictwa mieszkaniowego, uważanego w Stanach Zjednoczonych za lokomotywę ożywienia w całej gospodarce. Stąd w refinansowaniu kredytów hipotecznych w USA biorą udział agencje rządowe i agencje prywatne pod kontrolą rządową i korzystające z rządowych funduszy. Instytucje te odkupują od pierwotnych pożyczkodawców kredytów hipotecznych ich należności od klientów, co pozwala pierwotnym pożyczkodawcom (bankom hipotecznym) na udzielanie nowych kredytów w oparciu o odzyskane płynne środki pieniężne. Wymienione instytucje refinansowania wykorzystują na zakup należności z tytułu kredytów hipotecznych tanie, niskooprocentowane lokaty Departamentu Skarbu USA, a także środki zmobilizowane na rynkach finansowych drogą emisji krótko- i średnio-terminowych obligacji, certyfikatów depozytowych i innych papierów wartościowych.

[edytuj] Źródła

• Podręcznik do polityka gospodarczej Bolesław Winiarski (red.)Wydawnictwo Naukowe PWN
• Leksykon polityki gospodarczej Kalina Prasznic Urszula