Sławuta
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°18' N 26°52' E
| Sławauta Славута |
|||
|
|||
| Państwo |  Ukraina |
||
| Obwód |  chmielnicki |
||
| Powierzchnia | 20 km² | ||
| Położenie | 50° 18' N 26° 52' E |
||
| Ludność • liczba ludności |
34 340 |
||
| Nr kierunkowy | +380-3842 | ||
| Kod pocztowy | 30000 | ||
|
Położenie na mapie kraju
  Sławauta
Славута |
|||
Sławuta (ukr. Славута, ang. Slavuta, hebr. סלאוויטא) - miasto rejonowe (powiatowe) na Ukrainie, w obwodzie (województwie) chmielnickim, nad Horyniem - brzeg wschodni. Przez Sławutę przepływa rzeczka Utka, która tworzy w centrum rozległy Staw Miejski i wpada na koniec do sławnego Horynia (miejscowi stosują deklinację żeńską: ta Horyń, w tej Horyni; tak jak: ta Prypeć, w Prypeci). Sławuta położona jest na Wysoczyźnie Wołyńskiej. Średnia temp. stycznia wynosi -4 C; roczna suma opadów 600 mm.
Liczba mieszkańców w 2003 r. - ok. 34 tys.; Polacy stanowią 3,5%. Dynamika demograficzna: spis z 2001 r. wykazał 34,3 tys; w 1975 r. było 28,5 tys. osób; w 1939 r. - 15,2 tys; w 1926 r. - 10 tys; w 1923 r. - 7,3 tys; w 1897 r. - 8,5 tys.
Polskie Ministerstwo Edukacji deleguje od lat 90. XX w. do pracy oświatowej wśród miejscowej Polonii paru nauczycieli z Polski. W samym centrum Sławuty, nieopodal rynku i Placu Czerwonego (!), znajduje się zabytkowy choć zaniedbany cmentarz polski. Warto zwiedzić - położony poza centrum - ciekawy historycznie i artystycznie, wzorowany na paryskim soborze św. Eustachego, kościół katolicki z 1822 pw. św. Doroty (proboszcz Polak).
Prawa miejskie od 25 kwietnia 1633 r. jako Sławutyn - wg najnowszych odkryć W. Berkowskiego. Od 1720 siedziba rodu książęcego Sanguszków (wywodzących się od brata króla Jagiełły, Fiodora). Sanguszkowie okazali się faktycznymi dobroczyńcami miasta, aktywnie inwestowali w rozwój gospodarczy i socjalny regionu. Nawet dziś cieszą się dobrą sławą wśród mieszkańców. Wskutek II rozbioru Rzeczypospolitej Sławuta znalazła się w Cesarstwie Rosyjskim - 1793 r. Pamięć o Polsce trwała w tym rejonie długo. Do Sławuty dotarło powstanie styczniowe 1863 r. Oddział powstańców Różyckiego był ukrywany przez Sanguszków we dworze. Ostatni na Ukrainie książę Sanguszko - wielce zasłużony, Roman Damian - zginął w majątku 1 listopada 1917 r. (19.X wg kalendarza juliańskiego) zakłuty bagnetami przez zrewoltowanych żołnierzy rosyjskich z 264. zapasowego pułku piechoty. Po upadku imperium carskiego i zgodnie z traktatem ryskim, kończącym wojnę polsko-radziecką, Sławuta przypadła ZSRR; stała się miasteczkiem przygranicznym - leżącym zaledwie kilka kilometrów od Polski. W rejonie są fragmenty fortyfikacji tzw. linii Stalina (DOT-y przy wsiach Maniatyn, Maraczewka, Kołomie, Baczmanowka).
Ze względu na przejęcie w 1792 r. sławuckiej drukarni Sanguszków przez rabina Mosze Szapirę [Шапиро], o orientacji chasydzkiej, Sławuta weszła do historii kultury judaistycznej (głośne stało się wydanie tzw. babilońskiego Talmudu; zob. angielska Wikipedia oraz najnowsze ustalenia W. Berkowskiego z UMSC). W 1870 r. 65% mieszkańców Sławuty było wyznania mojżeszowego. Miejscowi Żydzi ponieśli wielkie ofiary wskutek niemieckiego ludobójstwa po zaatakowaniu przez III Rzeszę Związku Radzieckiego 22.VI.1941 r. Getto uruchomiono w marcu 1942 r. Spośród 2,5 tys. mieszkańców miasteczka zgładzonych przez hitlerowców podczas okupacji Żydzi stanowili 2296 osób [za: St. Kowalczuk "Istoryczna dowidka" 2005]. Nb. potomkowie Szapiry i dziś żyją w Sławucie - emeryt. nauczycielka Maria Liberzon, ur. w 1929 r.
Podczas II wojny światowj ludność ukraińska z okolic Sławuty okazała się dość odporna na antypolską i proniemiecką agitację banderowską (w odróżnieniu od obszaru na zach. od Horynia). Okupacja rozpoczęła się 7 lipca 1941 r. Pod kryptonimem "Gross Lazaret Slawuta. Tabor 301" działał niemiecki obóz koncentracyjny. Zamęczono w nim 150 tys. jeńców radzieckich. Powstało liczne podziemie, podporządkowane Armii Czerwonej. Główny oddział partyzancki, utworzony przez Antoniego Oduchę, dr. Fiodora Michajłowa (uznani za Bohaterów Zw. Radzieckiego) i Antoniego Jaworskiego, został zdziesiątkowany w 1943 r. - poległo niemal 70% żołnierzy konspiracji. Istniał też banderowski zagon (pułk) UPA "Piwnicz". Ostatecznie Sławutę wyzwolili od Niemców partyzanci Oduchy 15 stycznia 1944 r.
Nieopodal Sławuty pracuje Chmielnicka Elektrownia Atomowa (w odległości 10 km; przy miejscowości Nietiszyn), zbudowana w latach 80-90. XX w. w znacznym stopniu przez firmy i załogi z Polski. Pod Sławutą znajduje się wielki poradziecki poligon, a faktycznie arsenał polowy dzisiejszej armii ukraińskiej (wieś Cwitocha). Czasem wybuchające "samoistnie" pociski i miny dolatują w pobliże miasteczka - ostatnio 6 maja 2005 r.; wg prokuratury doszło wtedy do zacierania śladów nadużyć na poligonie przez podpalenie - amunicji "wybuchło" na 30 mln USD (ze względu na ryzyko porażenia ogłoszono nawet alarm w Chmielnickiej Elektr. Atomowej, położonej w odległości 20 km od poligonu).
W społeczności lokalnej powiatu (ukr. rajon) funkcjonuje kilka konfesji: 28 wspólnot prawosławnych uznaje zwierzchność patriarchatu moskiewskiego, a 2 - kijowskiego. Istnieje parafia katolicka, gmina żydowska, zbór ewangelicki oraz misja baptystów.
Na ulicach mówi się po ukraińsku, rzadko po rosyjsku (w odróżnieniu np. od Kijowa), ale zwyczajni mieszkańcy oponują, gdy zalicza się ich do tzw. Zachodniej Ukrainy. Co dziwne każdy mieszkaniec biegle posluguje sie j. rosyjskim.
W listopadzie 2003 roku nieznani sprawcy nocą ustanowili w centrum Sławuty 4-metrowy, granitowy pomnik W.I. Lenina, wcześniej zdemontowany przez władze jeszcze w 1998 r. Prokuratura i kontrwywiad Ukrainy zajęły się wyjaśnieniem zdarzenia, ale pomnik już pozostał w mieście na stałe.
Chlubą miejsowego biznesu jest fabryka wyrobów sanitarnych "Budfarfor" (ukr. Комбинат Будфарфор), kupiona w 50% przez fiński koncern "Sanitec" w listopadzie 2006 r. Zakład ma długą historię. Powstał w 1909 r. jako inwestycja Uszera Moszkowicza Sigala, kupca odeskiego. Marka "Budfarfor" jest popularna od Morza Barentsa do Morza Czarnego oraz w poradzieckiej Azji. Zakład (obecnie filia oddziału Sanitec Koło) pretenduje do statusu największego producenta klozetów, umywalek i bidetów w Europie Środkowowschodniej. Prezesem ze strony firmy Sanitec jest Władysław Piotrowski, znany polski ekspert branży ceramicznej, wcześniej dyrektor w zakładzie w Kole.
Inne zakłady: pokryć dachowych, papiernia, browar, największa słodownia na Ukrainie (Sławucki Zakład Słodowy SA - główny udziałowiec od 2004 to franc. "Soufflet Group" choć jej pakiet akcji zmalał z 90 do 64% na rzecz EBOiR). Należy też pamiętać, że obwód chmielnicki jest bodaj najbiedniejszym regionem Ukrainy, z najniższymi płacami - na tym tle Sławuta wydziela się pozytywnie (stan na wiosnę 2007 roku).
Sławuta ma bezpośrednie połączenie kolejowe z Warszawą i Kijowem. Niedaleko jest także ważny węzeł kolejowy w mieście Szepietówka (20 min. samochodem ze Sławuty). Hotel "Sławutczanka" znajduje się w samym centrum miasta, ul. Dzierżyńskiego 2 (obok Placu Czerwonego) - tel.+380384270208. Pokoje są z łazienkami. Z języków obcych obsługa mówi po rosyjsku.
[edytuj] Linki zewnętrzne
Rejony: biłohirski • chmielnicki • czemerowiecki • derażniański • dunajewiecki • horodocki • izjasławski • jarmołyniecki • kamieńsko-podolski • krasyłiwski • letycziwski • nowouszycki • połoński • sławucki• starokonstantyniwski • starosyniawski • teofipolski • szepetiwski • wińkowiecki • wołoczyski
Wydzielone miasta obwodu: Chmielnicki • Kamieniec Podolski • Netiszyn • Sławuta • Starokonstantynów • Szepietówka
