Sandro Botticelli

Z Wikipedii

Sandro Botticelli, właściwie Alessandro di Mariano Filipepi (ur. 1 marca 1445 we Florencji w dzielnicy Santa Maria Novella^{[potrzebne źródło]} - zm. 17 maja 1510 (jest to data pogrzebu), także we Florencji) - włoski malarz szkoły florenckiej, który tworzył we wczesnym (quattrocento) oraz dojrzałym okresie odrodzenia.

Spis treści 1 Życie 2 Twórczość 2.1 Kształtowanie się indywidualnego stylu 2.2 Działalność artystyczna 3 Podsumowanie twórczości 4 Najsłynniejsze dzieła 4.1 Obrazy mitologiczne 4.2 Obrazy religijne 4.3 Portrety 5 Zobacz też 6 Przypisy 7 Literatura dodatkowa 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życie

W systemie wartości artysty rodzina odgrywała bardzo ważną rolę^{[potrzebne źródło]}.

• Starsi bracia Alessandra to:
  • Giovanni (ur. 1421) – kupiec o przydomku „Botticelli” ('beczka'; stąd właśnie wziął się przydomek samego Alessandra)
  • Antonio (ur. 1431) – złotnik (wykonywał ramy, a także różne ozdoby, i stąd właśnie miał stały kontakt z artystami; w 1472 roku został zapisany jako „artysta florencki” w gildii św. Łukasza, skąd możliwe, iż Alessandro czerpał inspirację bądź również i naukę)
  • Simone (ur. 1444)

Ojciec Aleksandra – Mariano di Vanni Filipepi – był garbarzem.

Od 1470 roku posiadał własną pracownię, w której realizował zamówienia bogatych rodzin florenckich - głównie rodu Medicich, zaś od 1472 – Botticelli znajdował się na liście w gildii św. Łukasza jako samodzielny malarz. Większość życia spędził w rodzinnej Florencji, odbył nieliczne podróże, m.in. do Rzymu, Pizy, oraz prawdopodobnie do Mugello. W późniejszym okresie malarz uległ ascetycznej ideologii głoszonej przez Savonarolę, która istotnie wpłynęła na styl jego malarstwa. Pod koniec życia stworzył niewiele dzieł.

W 1504, wraz z innymi wielkimi artystami florenckimi, brał udział w naradzie, która miała ustalić miejsce ustawienia posągu Michała Anioła – Dawida

Pomiędzy 1504 a datą jego śmierci nie zachowały się żadne wzmianki o artyście.

[edytuj] Twórczość

[edytuj] Kształtowanie się indywidualnego stylu

Botticelli w młodości prawdopodobnie wykonał następujące freski, które w dużej mierze nawiązują do stylu Fra Filippo Lippiego:

• Stojącą Madonnę (obecnie: w kolekcji Gesch w Ajaccio)
• Madonnę Della Loggia (obecnie: w Uffizi)
• dwie Madonny (obecnie: w Luwrze)
• Madonnę ze św. Janem i dwoma aniołami (obecnie: Galleria dell'Accademia)

Dzieła te pokazują, iż Botticelli malował także pod wpływem Alesso Baldovinettiego, Verrocchia. W całej swej twórczości nawiązywał do twórczości Antonio del Pollaiolo oraz Andrea del Castagno.

[edytuj] Działalność artystyczna

Około 1470 roku na zlecenie dla Sala del Magistrato w Palazzo Della Mercanzia (siedziby sądu handlowego) powstała Alegoria Siły. Praca ta udowadnia wpływ Antonia del Pollaiuolo na Botticellego. W tym czasie artysta zrealizował także zlecenie od Medyceuszów na obraz ołtarzowy do kościoła Santa Elisabetta Della Convertire. Na obrazie tym przedstawił braci Giuliana i Lorenza Medici jako świętych Kosmę i Damiana. Artysta zastosował kompozycję Sacra Conversazione (Uffizi). Nie było to jedyne zamówienie od przedstawicieli tego wpływowego rodu. Dwa lata później Botticelli wykonał dla nich dwa obrazy opowiadające biblijną przypowieść o Judycie i Holofernesie (Powrót Judyty oraz Odnalezienie ciała Holofernesa).

Św. Sebastian – duży obraz tablicowy - powstał w 1474 na zlecenie kościoła Santa Maria Maggiore we Florencji. Latem tego samego roku artysta zaczął pracę nad freskiem Wniebowzięcie w kaplicy Dell’Incoronata w katedrze Campo Santo w Pizie. Dzieło nie zostało ukończone, a w 1583 uległo zniszczeniu. Sztandar z Ateną stworzony rok później na zlecenie Giuliana Medici wykazuje na związanie pracy artystycznej Botticellego z rodem Medyceuszów. Obraz znajdował się w pałacu Medyceuszów. Uchodzi za zaginiony od momentu likwidacji kolekcji tegoż rodu.

W latach 1476–1477 malarz wykonywał Pokłon trzech króli (Uffizi) dla kościoła Santa Maria Novella. Na obrazie umieścił wiele osób jemu współczesnych, np. Cosimo Medici starszy to postać klęcząca przed Madonną, natomiast Wawrzyniec Wspaniały uwieczniony jest z lewej strony obrazu jako młodzieniec dumnie oparty na mieczu. Sam Botticelli uwiecznił się w prawej części obrazu jako młody człowiek w żółtej szacie i złocistych włosach.

• 1477 - La Primavera – Wiosna (patrz: osobny artykuł)

• 1478 lub też w lata 1484 – 1486 (datowanie niepewne) - Narodziny Wenus (patrz: osobny artykuł)
• 1480 – fresk ze św. Augustynem - na zamówienie Vespuccich – charakteryzuje się niezwykłą monumentalnością, całość przedstawienia charakteryzuje energia i realizm
• 1481 – Zwiastowanie - w loggi Ospedale San Martino alla Scala

Od lata 1481 roku do wiosny/lata 1482 Botticelli pracował nad freskami w Kaplicy Sykstyńskiej w Rzymie na zlecenie papieża Sykstusa IV. Było to kilka portretów papieskich i trzy wielkie obrazy: Młodość Mojżesza, Oczyszczenie trędowatego (znane też pod tytułem Młodość Chrystusa) i Uśmierzenie przez Mojżesza i Aarona rebelii Korego, Datana i Abirona. Młodość Mojżesza zawiera symultaniczne sceny przedstawiające Mojżesza zabijającego Egipcjanina, przepędzającego pasterzy, którzy dokuczali córkom Madianitów, poi trzody córek Jetry, rozmawia z Bogiem w krzaku ognistym, wyprowadza Izraelitów z Egiptu.

Na zlecenie Medyceuszów Botticelli wykonał obraz Atena ujarzmiająca centaura (datowanie niepewne). Istnieją dwie interpretacje tego dzieła. Może to być aluzja do bohaterskich czynów Wawrzyńca Wspaniałego, który zaprowadził pokój we Florencji po wojnie domowej lub też alegoria dwoistości natury ludzkiej, w której mądrość panuje nad siłą i instynktami. W 1486 artysta przyjął zlecenie z kolei od Tornabuonich na freski w willi Tornabuoni-Lemmie z okazji ślubu Tornabuoniego. Są to sceny alegoryczne uznawane przez niektórych historyków sztuki za najambitniejsze i niosące najgłębszą treść z dzieł Botticellego (obecnie w Luwrze).

Obraz Maddona del Magnificat namalowany pomiędzy 1481 a 1485 wziął swoją nazwę od słów widocznych na kartach otwartej księgi. Maryja zapisuje słowa, które wg Ewangeli Łukasza miała wygłosić podczas spotkania ze św. Elżbietą. Dzieciątko trzyma owoc granatu - symbol Zmartwychwstania. Jest to dojrzałe dzieło artysty o kolistej formie (tondo), w którą doskonale wpisują się przedstawione postacie.

• 1485 – Madonna na tronie z Janem Chrzcicielem i Janem Ewangelistą - dla kaplicy Angola Bardi w kościele Santo Spirito - obraz ołtarzowy. (obecnie w: Berlinie)

Zwiastowanie (1489–90) wykonane zostało dla kaplicy Benedetta di ser Giovanni Guardi w kościele Santa Maria Magdalena de’Pazzi. Dzieło to doskonale obrazuje zmianę stylu jaka dokonała się w twórczości Botticellego. Obserwujemy tu zanik dotychczasowego idyllicznego nastroju, w obrazie odczuwalne jest silne napięcie wyrażone przez ostre kolory i mocny światłocień, który dotąd nie był stosowany przez artystę.

Od 1490, czyli daty wystąpienia dominikanina Savonaroli, Florencję męczyły niepokoje społeczne i polityczne. Botticelli w dużym stopniu uległ wpływowi moralizatorskich kazań. Obserwując jego obrazy z tego okresu możemy odczuć wewnętrzne rozterki artysty. Do 1500 z powodu opisanych wydarzeń odczuwalna jest w dziełach Botticellego nuta tragizmu.

Po 1490 artysta pracował nad ilustracjami do Boskiej komedii. Niektórzy historycy sztuki uważają, że poemat był tu jedynie inspiracją. Z ręki Botticellego ostatecznie powstały 94 rysunki na pergaminie, które znajdują się obecnie berlińskiej w Bibliotece Watykańskiej. La Calunna, czyli Oszczerstwo, według Apellesa powstała w 1497 na zamówienie Antonia Segniego. Jest to głęboka i skomplikowana scena alegoryczna. Obraz o tym tytule pierwotnie namalował starożytny malarz Apelles, którego dzieło z kolei opisał grecki pisarz Lukian. Tekst Lukiana został przywołany przez Albertiego w jego traktacie O malarstwie, na której to wersji prawdopodobnie opierał się Botticelli realizując własną wizję tematu. Niektórzy historycy sztuki sądzą, iż jest to jedno z nieudanych dzieł Botticellego, zaprzeczające jego prawdziwemu stylowi, bliskie manieryzmowi, gdzie kompozycja jest niespójna, zaś kolory niedopasowane, a sama forma jest niewystarczająca do przedstawienia głębokiej idei jaką pragnął artysta przedstawić.

[edytuj] Podsumowanie twórczości

Botticelli nie wniósł do dziejów sztuki nowych rozwiązań artystycznych. Nie dbał on o harmonię świateł i cieni oraz ignorował szczegóły budowy anatomicznej ludzkiego ciała, gdyż jego zamierzeniem nie było realistyczne przedstawienie a oddanie charakteru konkretnej postaci, świadomie zniekształcał proporcje. Nie starał się doskonale oddać perspektywy, przestrzenie jego obrazów są dość płaskie, nie poszukiwał głębi. Nie stosował światłocienia, gdyż stosował inny środek wyrazu artystycznego – linię (linearyzm). Styl Botticellego można określić mianem „poetyckiego”. Był to malarz kobiecego wdzięku. Tworzył doskonałą świetlistość szat oraz stosował naturalną dekoracyjność w przedstawieniu ruchu. Cechy dzieł Botticellego to także chłodny i czysty koloryt oraz precyzja rysunku.

Jednym z jego głównych naśladowców był Filippino Lippi – syn Fra Filippo. W XIX w. stanowił inspirację dla Prerafaelitów.

[edytuj] Najsłynniejsze dzieła

[edytuj] Obrazy mitologiczne

nr	tytuł, zleceniodawca i miejsce przeznaczenia	czas powstania	technika i wymiary	miejsce przechowywania	ilustracja
1.	La primavera (Wiosna) Giovanni i Lorenzo di Pierfrancesco de' Medici	ok. 1477	tempera na desce, 203 x 314 cm	Galeria Uffizi, Florencja
2.	Pallada i centaur Giovanni i Lorenzo di Pierfrancesco de' Medici	lata 80. XV w.[1]	tempera na płótnie, 207 × 148 cm	Galeria Uffizi, Florencja
3.	Wenus i Mars	ok. 1485[2]	tempera i olej na desce, 69,2 × 173,4 cm	National Gallery w Londynie
4.	Narodziny Wenus Giovanni i Lorenzo di Pierfrancesco de' Medici willa Medyceuszów w Castello	ok. 1485[1]	tempera na płótnie, 172,5 × 278,5 cm	Galeria Uffizi, Florencja
5.	Oszczerstwo Antonio Segni	ok. 1495[1]	tempera na desce, 62 × 91 cm	Galeria Uffizi, Florencja

[edytuj] Obrazy religijne

• Powracająca Judyta – trzymana przez Judytę gałązka oliwna symbolizuje pokój jaki zapanuje w Izraelu dzięki tej głównej bohaterce sceny
• Derelitta - Opuszczona – tematyka obrazu odwołuje się do biblijnej paraboli o Tamar wypędzonej przez Alamana
• Mistyczne Narodzenie - jedyny obraz datowany przez twórcę (posiada również inskrypcję). Prawdopodobnie jest to jedno z ostatnich dzieł stworzonych przez Botticellego.

nr	tytuł, zleceniodawca i miejsce przeznaczenia	czas powstania	technika i wymiary	miejsce przechowywania	ilustracja
1.	Alegoria siły	ok. 1470[1]	tempera na desce, 167 × 87 cm	Galeria Uffizi, Florencja
2.	Madonna del Roseto (Madonna w ogrodzie różanym)	ok. 1470[1]	tempera na desce, 124 × 64 cm	Galeria Uffizi, Florencja
3.	Św. Sebastian	ok. 1473	tempera na desce, 195 × 75 cm	Gemäldegalerie, Berlin
4.	Pokłon trzech króli kościół Santa Maria Novella we Florencji	ok. 1475[1]	tempera na desce, 111 × 134 cm	Galeria Uffizi, Florencja
5.	Odkrycie ciała Holofernesa Rodolfo Sirigatti	ok. 1470[1]	tempera na desce, 31 × 25 cm	Galeria Uffizi, Florencja
6.	Powracająca Judyta Rodolfo Sirigatti	ok. 1470[1]	tempera na desce, 31 × 24 cm	Galeria Uffizi, Florencja
7.	freski z Kaplicy Sykstyńskiej w Rzymie
	Młodość Mojżesza	1481-1482	fresk, 348,5 × 558 cm
	Uśmierzenie przez Mojżesza i Aarona rebelii Korego, Datana i Abirona		fresk, 348,5 × 570 cm
	Kuszenie Chrystusa		fresk, 345,5 × 555 cm
8.	Madonna del Magnificat	między 1481 a 1485[1]	tempera na desce, tondo o średnicy 118 cm	Galeria Uffizi, Florencja
9.	Madonna z owocem granatu Pałac Vecchio	prawdopodobnie 1487[1]	tempera na desce, tondo o średnicy 143,5 cm	Galeria Uffizi, Florencja
10.	Koronacja Marii cech złotników kaplica San Aló w kościele San Marco	między 1488 a 1490[1]	tempera na desce, 378 × 258, cm	Galeria Uffizi, Florencja
11.	Madonna na tronie z aniołami i świętymi kościół San Barnaba	ok. 1488[1]	tempera na desce, 168 × 280 cm	Galeria Uffizi, Florencja
12.	Zwiastowanie (Zwiastowanie z Cestello) Benedetto di Ser Giovanni Guardi	ok. 1490[1]	tempera na desce, 150 × 156 cm	Galeria Uffizi, Florencja
13.	Św. Augustyn w celi	lata 90. XV w.[1]	tempera na desce, 41 × 27 cm	Galeria Uffizi, Florencja
14.	Madonna z Dzieciątkiem (lub Madonna z księgą)	ok. 1480[3]	deska, 58 × 39,6 cm	Muzeum Poldi Pezzoli, Mediolan
15.	Opłakiwanie Chrystusa	1490-1500	tempera na desce, 106 × 71 cm	Muzeum Poldi Pezzoli, Mediolan
16.	Opłakiwanie Chrystusa	1490-1500	tempera na desce, 140 × 207 cm	Stara Pinakoteka, Monachium
17.	Derelitta (Opuszczona)	po 1490	tempera na desce, 47 × 41 cm	Kolekcja Pallavicini, Rzym
18.	Mistyczne Narodzenie	1500[2]	olej na płótnie, 108,6 × 74,9 cm	National Gallery w Londynie

[edytuj] Portrety

• Portret Giulia Medici (między 1472 a 1475, Berlin) – jest to jeden z czterech znanych portretów tej postaci, wszystkie zostały namalowane w tym samym okresie (pozostałe znajdują się w Waszyngtonie, Bergamo i Mediolanie.
• Portret młodzieńca (ok. 1470, Galleria Palatina) – historycy sztuki przypisywali ten obraz twórczości wielu malarzy (np. Castagna, Piera di Zosimo, Lippiego, Ghirlandaia). Możliwe, iż jest to autoportret.
• Portret nieznajomego z medalem – złoty medal z podobizną Cosima starszego trzymany przez sportretowanego zdaje się sugerować iż obraz przedstawia kogoś z kręgu dworu Medyceuszów. Istnieje hipoteza iż jest to Pico Della Miarandola. Inna głosi, że jest to brat Botticellego – Antonio.

nr	tytuł	czas powstania	technika i wymiary	miejsce przechowywania	ilustracja
1.	Portret Giuliano de' Medici	ok. 1478/1480[4]	tempera na desce, 75,5 × 52,5 cm	National Gallery of Art w Waszyngtonie
2.	Portret Giulia Medici	między 1472 a 1475	tempera na desce, 54 × 36 cm	Gemäldegalerie, Berlin
3.	Portret Simonetty Vespucci	ok. 1476-1480	tempera na desce, 47,5 × 35 cm	Gemäldegalerie, Berlin
4.	Portret młodzieńca	ok. 1470	deska, 51 x 33,7 cm	Galleria Palatina, Pałac Pitti, Florencja
5.	Portret nieznajomego z medalem	1474/75[1]	tempera na desce, 57,5 × 44 cm	Galeria Uffizi, Florencja
6.	Portret młodego mężczyzny	prawdopodobnie ok. 1480-85[2]	tempera i olej na desce, 37,5 × 28,3 cm	National Gallery w Londynie

[edytuj] Zobacz też

• Renesans
• Zakon Syjonu - Botticelli miał być jakoby Wielkim Mistrzem tego zakonu w latach 1483-1510

Przypisy

[edytuj] Literatura dodatkowa

• S. Malaguzzi, Botticelli. Artysta i dzieło, Warszawa 2005.
• S. Malaguzzi, Botticelli, Warszawa 2006 (Klasycy sztuki).
• D. Muszanka, Botticelli, Wrocław 1962.
• M. L. Rizzatti, Botticelli, Warszawa 1984.
• Z. Waźbiński, Botticelli, Warszawa 1973 (W kręgu sztuki).

[edytuj] Linki zewnętrzne

• www.abcgallery.com - galeria obrazów Sandro Botticellego (en)
• www.artcyclopedia.com - Sandro Botticelli w serwisie ARTcyclopedia (en)
• Galeria Uffizi – galeria z największą ilością obrazów Sandro Botticellego (en)