Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa

Z Wikipedii

Spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa (SKOK) - instytucja parabankowa, zaliczana do szerokiej kategorii instytucji finansowych. W rozumieniu prawa SKOK nie jest bankiem - dzięki takiemu sformułowaniu prawnemu nie podlega kontroli przez te same instytucje, które kontrolują banki.

Można wyróżnić następujące elementy systemu SKOK:

1. spółdzielcze kasy oszczędnościowo kredytowe (w lipcu 2006 było ich 73, wg stanu na sierpień 2007 r. istnieją 68 skoki, posiadające 1631 placówek w 563 miejscowościach);
2. Kasa Krajowa - będąca związkiem rewizyjnym wobec SKOK - to KSKOK pełni rolę kontrolera poszczególnych SKOK'ów, decyduje tez w bardzo dużej mierze o ich działalności. W roku 1995 dzięki lobbingowi osób tworzących ruch SKOK (od początku związany z NSZZ "Solidarność") wprowadzono ustawę nakazującą SKOK'om zrzeszać się w KSKOK.

Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe działają w Polsce od 1992 roku. Są to spółdzielnie, a więc stosuje się do nich przepisy ustawy Prawo spółdzielcze. Zgodnie z tym Prawem "spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą".

Celem działalności SKOK jest gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie im pożyczek i kredytów, przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń finansowych oraz pośredniczenie przy zawieraniu umów ubezpieczenia. Do rozliczeń stosuje się odpowiednie przepisy ustawy Prawo bankowe o bankowych rozliczeniach pieniężnych. Należy zauważyć, że w ustawie wyraźnie jest powiedziane ze SKOK prowadzą działalność niezarobkową (non-profit), a ich działalność sprowadza się przede wszystkim do umożliwienia dostępu do tańszych pożyczek i kredytów osobom, które, ze względu na niezbyt wysokie dochody, nie mogą takich uzyskać w bankach.

Członkami SKOK mogą być osoby fizyczne, połączone więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym, a w szczególności pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku zakładach pracy, względnie osoby należące do tej samej organizacji społecznej lub zawodowej. Aby mimo takich obostrzeń członkami SKOK mogli zostać ludzie nie będący w jednej wspólnocie - stworzono między innymi Stowarzyszenie Krzewienia Edukacji Finansowej (działające przy SKOK Stefczyka) czy Stowarzyszenie Wspierania Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych "KREATOR" (działające przy SKOK Kopernika) - chcąc skorzystać z produktów SKOK wystarczy zapisać się do takowego stowarzyszenia. Organami SKOK są: rada nadzorcza, zarząd oraz komisja kredytowa. Członkami rady nadzorczej i zarządu mogą być osoby, które nie były prawomocnie skazane za przestępstwo karno-skarbowe. Krajowa SKOK określa wymogi kwalifikacyjne członków zarządu, dając rękojmię prowadzenia działalności kasy z zachowaniem bezpieczeństwa środków pieniężnych i wkładów w niej zgromadzonych. W skład zarządu wchodzi nie mniej niż 3 członków kasy. Do zadań komisji kredytowej należy w szczególności przedstawienie zarządowi: opinii w sprawie wniosków o udzielanie pożyczek i kredytów oraz przymusowego ściągnięcia niespłaconych w terminie pożyczek i kredytów.

Gospodarka finansowa SKOK polega na tworzeniu i wykorzystywaniu funduszy określonych w ustawie. Fundusz udziałowy powstaje z wpłat udziałów członkowskich lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach. Fundusz zasobowy powstaje z wpłat przez członków wpisowego, nadwyżki bilansowej, wartości majątkowych oraz innych źródeł określonych w odrębnych przepisach. Straty bilansowe są pokrywane z funduszu zasobowego, a w części przekraczającej fundusz zasobowy z funduszu udziałowego. Środki pieniężne, które nie są wykorzystywane na pożyczki i kredyty dla członków kasy, mogą być inwestowane z zachowaniem najwyższej staranności:

1. w obligacje i inne papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez Skarb Państwa lub Narodowy Bank Polski,
2. jako lokaty, wkłady lub udziały w Kasie Krajowej,
3. jako lokaty w bankach do wysokości gwarantowanej przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny,
4. w jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego, o których mowa w art. 178 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz. 1546).

Kasa ma obowiązek utrzymywać rezerwę płynną w wysokości nie mniejszej niż 10% funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego. Rezerwę płynną stanowią środki pieniężne zgromadzone w kasie w formie gotówki lub w innych formach ustalonych przez Kasę Krajową.

Kasa jest obowiązana wypłacić po śmierci członka z jego wkładu członkowskiego i oszczędności:

1. koszty pogrzebu członka w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w środowisku zmarłego - osobie, która przedłoży rachunki stwierdzające wysokość poniesionych przez nią wydatków,
2. kwotę nieprzekraczającą ogółem sumy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ogłaszanej przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, w okresie 5 lat kalendarzowych poprzedzających wypłatę - jeżeli członek pisemnie wskazał kasie osoby, na których rzecz wypłata ma nastąpić; osobami wskazanymi przez członka mogą być jego małżonek, zstępni, rodzice, dziadkowie i rodzeństwo,
3. kwotę równą wpłatom na rachunki, dokonanym przez organ rentowy z tytułu świadczeń z ubezpieczeń i zabezpieczeń społecznych, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunków, wskazaną we wniosku organu rentowego skierowanym do kasy, wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat.

Do przekształcenia pracowniczej kasy zapomogowo-pożyczkowej w spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową wymagana jest uchwała walnego zebrania członków (delegatów) pracowniczej kasy zapomogowo-pożyczkowej.

Funkcje nadzorcze i lustracyjne wobec kasy spółdzielczej pełni Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo Kredytowa. KSKOK jest jedynym w prawie polskim obowiązkowym związkiem rewizyjnym wobec zrzeszonych w niej spółdzielni. Obowiązek zrzeszania kas spółdzielczych zagrożony jest sankcją likwidacji i wykreślenia kasy spółdzielczej z rejestru sądowego. Wydaje się iż Kasa Krajowa jako spółdzielnia jest kontrolowana przez Krajową Radą Spółdzielczą będącą naczelnym organem samorządu spółdzielczego. Ponadto Kasa Krajowa jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i podlega kontroli na zasadach określonych w ustawie, a sprawowanej przez organy administracji publicznej, np. Inspekcję Pracy.