Własność
Z Wikipedii
Własność - prawo rzeczowe; prawnie zagwarantowana możliwość pełnego rozporządzania jakąś rzeczą. W szczególności właściciel względem rzeczy ma uprawnienia do jej posiadania, używania, pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy, zbycia, przetworzenia, zużycia lub zniszczenia. Granicami korzystania z rzeczy są przepisy ustaw, zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie danej własności. Własność jest funkcją rozwoju stosunków społecznych, politycznych i ekonomicznych. Na temat początków własności rzymskiej istnieje wiele hipotez. Powszechnie przyjmuje się, iż wcześniej wykształciło się prawo jednostki na rzeczach ruchomych, a dopiero później na nieruchomościach.
Spis treści |
[edytuj] Definicje własności
[edytuj] Negatywna definicja własności
Wskazywała, że właściciel mógł czynić ze swoją własnością wszystko, co nie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.
- Występowanie: Kodeks Napoleona, Bürgerliches Gesetzbuch, Zivilgesetzbuch.
- W polskim Kodeksie cywilnym z 1964 roku można wyróżnić negatywną stronę prawa własności, czyli możność wyłączenia przez właściciela ingerencji innych osób w sferę jego prawa, z pewnymi jednak ograniczeniami.
[edytuj] Pozytywna definicja własności
Ustawodawca w regulacjach prawnych wyliczał uprawnienia właściciela pełnego.
- Pozytywna strona własności wyrażana rzymską triadą uprawnień: ius possidendi (prawo posiadania), ius utendi, fruendi, abutendi (prawo korzystania i pobierania pożytków, zużycia rzeczy) i ius disponendi (prawo rozporządzania).
- Występowanie: Landrecht pruski z 1794 roku, Kodeks cywilny zachodniogalicyjski z 1797 roku, Allgemeines bürgerliches Gesetzbuch, tom X Zwodu Praw Cesarstwa Rosyjskiego z 1835 roku.
- W polskim Kodeksie cywilnym z 1964 roku można wyróżnić pozytywną stronę prawa własności, czyli uprawnienia - atrybuty składające się na prawo własności jako prawo podmiotowe.
[edytuj] Nabycie i utrata własności
[edytuj] Sposoby nabycia własności
- Pierwotne sposoby nabycia własności:
- zawłaszczenie (własność rzeczy ruchomej niczyjej nabywa się przez jej objęcie w posiadanie samoistne - art. 181 kc.)
- zasiedzenie (nabycie własności wskutek upływu czasu);
- przemilczenie (nabycie wskutek braku zgłoszenia się właściciela);
- odłączenie pożytków naturalnych od rzeczy przez uprawnionego do ich pobierania
- przetworzenie, pomieszanie, połączenie rzeczy ruchomych
- nacjonalizacja
- w drodze egzekucji sądowej
- Pochodne sposoby nabycia własności:
- przez dziedziczenie;
- w drodze nadania przez władzę;
- przez umowę przenoszącą własność.
[edytuj] Przeniesienie własności
Przeniesienie przez umowy zobowiązujące do przeniesienia własności:
- Do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości wystarczy sama umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy (np. umowa sprzedaży, zamiany czy darowizny).
- Do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej tylko co do gatunku lub rzeczy przyszłej potrzebne jest oprócz umowy zobowiązującej do przeniesienia własności rzeczy także przeniesienie posiadania rzeczy.
[edytuj] Ograniczenia prawa własności
- Prawo bliższości
- Regalia
- Prawo sąsiedzkie
- Istniały publicznoprawne ograniczenia z uwagi na dobro ogólne. Po raz pierwszy ujęte w ZGB.
[edytuj] Historia
[edytuj] Własność w średniowiecznej Polsce
- Określano ją jako dziedzictwo, dzierżenie wieczyste. Prawo średniowieczne nie tworzyło ścisłego wielkiego przedziału pomiędzy prawem własności a prawem na rzeczy cudzej. Własność zawierała prawo posiadania, użytkowania i - w dopuszczalnych przez prawo granicach - rozporządzania rzeczą i ustanawiania dziedzica. Typową dla średniowiecza była własność podzielona.
- Sposoby nabywania własności: zawłaszczenie rzeczy niczyjej lub porzuconej, zasiedzenie, zdobycz wojenna, prawo nadbrzeżne, z tytułu polowania i rybołówstwa.
[edytuj] Własność w Rzeczypospolitej szlacheckiej
- Szlachecka własność ziemska była z reguły własnością alodialną.
- W XVII wieku w niektórych latyfundiach oddziaływała własność warunkowa: szlachta zależna dzierżyła ziemie na prawie lennym i podległa - również pod względem sądowym - swoim panom.
- O przeniesieniu tytułu własności przy jej nabyciu decydowało dokonanie wpisu (inskrypcji) do ksiąg sądowych.
- W XVI wieku w prawie ziemskim ograniczenia prawa własności z tytułu bliższości uległy osłabieniu: zgłoszenie zamiaru pierwokupu skrócono do 6 tygodni. Z kolei w prawie wiejskim prawo bliższości miało szerszy zakres.
[edytuj] Własność na ziemiach polskich w XIX wieku
- Kodeks Napoleona stwierdził, że właściciel nie może ze swego prawa czynić użytku zabronionego przez ustawy lub rozporządzania.
- ABGB uregulował zasady własności burżuazyjnej. W określonych warunkach zachowano niektóre formy feudalnej własności ziemi.
- BGB stał na zasadzie pełnej własności prywatnej. Akcentował, że prawa właściciela nie są nieograniczone, ale najpełniejsze. Drobna i średnia własność zostały ograniczone licznymi przepisami administracyjnymi.
