Wielka Zbrojownia w Gdańsku

Z Wikipedii

Wielka Zbrojownia w Gdańsku (niem. Das Große Zeughaus), nazywana też arsenałem, stanowi najokazalszy świecki budynek manierystycznej zabudowy Gdańska. Inspiracją do powstania stały się Hale Mięsne w Haarlemie.

Rosnące zagrożenie ze strony Szwecji w końcu XVI wieku skłoniło gdańskich mieszczan do przygotowań na wypadek wojny. Odczuwając brak magazynów na produkowany w mieście i okolicach sprzęt wojenny, podjęli decyzję o budowie specjalnego arsenału. Jednak w realizacji projektu nie ograniczono się do wzniesienia magazynu o ściśle użytkowej funkcji.

Zbrojownia została wzniesiona w latach 1602 - 1605. Jest dziełem jednego z najwybitniejszych gdańskich architektów tamtej epoki, Antoniego van Obbergena. Zbudowano ją z drobnej, czerwonej, holenderskiej cegły zdobionej dekoracjami z piaskowca oraz bogatymi złoceniami. Konstrukcja sprawia wrażenie, jakby budynek składał się z czterech, pozornie oddzielnych kamieniczek.

• Główną fasadę budynku od ulicy Piwnej zdobią:
  • dwa wielkie rustykowane portale, zwieńczone kartuszami z herbami Gdańska, podtrzymywanymi przez lwy
  • posąg Minerwy umieszczony we wnęce usytuowanej na wysokości górnej kondygnacji
  • kamienne maski
  • ornamenty okuciowe
  • postacie gdańskich wojowników (trzech pikinierów, halabardzisty i wachmistrza)
  • szczyty z wąsatymi sfinksami i wybuchającymi granatami.
  • po obu stronach fasady wznoszą się dwie ośmioboczne, wysokie wieżyczki, zwieńczone hełmami z blachy, mieszczące ślimakowate schody.
• Fasada od strony Targu Węglowego ma nieco skromniejsze portale i szczyty. Umieszczono na nich postacie dwóch muszkieterów, chorążego, konstabla i kapitana. Figura z leżącą u jej stóp ściętą głową przedstawia Kozaka, który ściął na rynku lwowskim głowę swego dowódcy, Iwana Podkowy, samozwańczego hospodara mołdawskiego, nieuznanego przez króla Stefana Batorego.

Budynek został spalony podczas działań wojennych w 1945. Odbudowano go w latach 1947-1965, z rekonstrukcją hełmów wież i kamieniarki szczytów. W latach 2000-2005 odnowiono obie fasady, przywracając efektowne złocenia od strony ul. Piwnej.

Wnętrze Zbrojowni przyciągało wielu podróżnych zwiedzających Gdańsk. Trzypiętrowy budynek mieścił w sobie nie tylko przeróżnego rodzaju broń, zbroje, uprzęże, ale również obrazy i posągi. Ponadto zgromadzone przedmioty były eksponowane w sposób przyciągający uwagę zwiedzających, np. zbroje zaprezentowano na manekinach, które usadzono na kukłach udających rumaki. Manekiny te były ruchome, co potęgowało zainteresowanie oglądających.

Parter budynku o powierzchni 2000 m² ze sklepieniem na 15 granitowych słupach zajmuje obecnie pasaż handlowy, na wyższych kondygnacjach mieści się Akademia Sztuk Pięknych.

Zbrojownię można porównać do dzisiejszych muzeów sztuki militarnej, z zastrzeżeniem, iż w XVII-wiecznym Gdańsku liczono się z koniecznością praktycznego wykorzystania posiadanych zbiorów.

[edytuj] Literatura

• M. Bogucka, Żyć w dawnym Gdańsku. Wiek XVI – XVII., Warszawa 1997
• Andrzej Januszajtis i Zbigniew Jujka, Z uśmiechem przez Gdańsk, Wydawnictwo Morskie, Gdynia 1968