Wojna peloponeska (utwór)
Z Wikipedii
Wojna peloponeska – wybitne dzieło historyczne Tukidydesa opisujące przebieg wojny peloponeskiej (431-404 p.n.e.) pomiędzy Spartą a Atenami oraz ich sprzymierzeńcami. Powstało w V wieku p.n.e.
Spis treści |
[edytuj] Treść i znaczenie
Dzieło Tukidydesa jest istotne z wielu względów. Po raz pierwszy odwołano się tutaj w sposób przemyślany do metodologii badań historycznych. W Wojnie peloponeskiej znaleźć można różne metody wnioskowania o przeszłości, na podstawie śladów dostępnych dla historyka. Z faktu, że najstarsza świątynia ateńska znajduje się na akropolu wnioskuje, że jest to najstarsza część miasta. Ze sposobu grzebania zmarłych na Delos dochodzi do przekonania, że pierwotna ludność przybyła z innych terenów. Z tego powodu dzieło jest niezastąpionym źródłem wiedzy o wojnie peloponeskiej. Tukidydes przedstawił fakty z niezwykłą skrupulatnością. Informacje o wydarzeniach czerpał z własnych przeżyć, lub z relacji wiarygodnych świadków. Wszelkie informacje poddaje racjonalnej weryfikacji. Jeśli znajduje sprzeczne wersje, porównuje je ze sobą i próbuje dociec prawdy. Zdaje sobie sprawę z możliwych nieścisłości ze względu na zawodną pamięć ludzką. Takie metody na szerszą skalę zaczęto stosować w czasach współczesnych.
Tukidydes zawdzięcza Wojnie peloponeskiej całkowicie słuszne miano największego historyka świata antycznego i ojca nowoczesnej historiografii. Metody zastosowane przez niego wyprzedzały czasy w których żył. Znalazł naśladowców dopiero w czasach nowożytnych.
Tukidydes pracował nad swym dziełem całe życie, rozpoczynając prace z początkiem wojny przewidując, że będzie to największy konflikt świata greckiego. Był on pierwszym historykiem, który racjonalnie podszedł do analizy przyczyn i konsekwencji wydarzeń historycznych. W przeciwieństwie do innych autorów starożytności w zdarzeniach historycznych nie upatrywał ingerencji sił nadprzyrodzonych, ale traktował je jako skutek działania ludzi postępujących zgodnie ze swoją naturą, to znaczy zgodnie ze swymi interesami. Wierzył, że historia się powtarza, ponieważ natura ludzka jest niezmienna. I o ile w czasach dobrobytu ludzie kierują się słusznymi zasadami, to podczas wojny konieczność wymusza na nich działania niemoralne. Wiedza o niezmienności natury ludzkiej i znajomość historii pozwala przewidzieć przebieg podobnych wydarzeń w przyszłości.
W Wojnie peloponeskiej znaleźć można informacje o sytuacji gospodarczej miast, nastrojach społecznych i ukrytych przyczynach wydarzeń. Według Tukidydesa nie należy wierzyć w oficjalne przyczyny postępowania państw, gdyż badając je dokładnie dojdzie się zawsze do prawdziwych przyczyn, którymi są własny interes, strach lub ambicja. Dzięki temu Tukidydes może podać przyczyny wybuchu wojny Otóż za najistotniejszy powód, chociaż przemilczany, uważam wzrost potęgi ateńskiej i strach, jaki to wzbudziło u Lacedemończyków.[1] Z tego też powodu Tukidydes uznawany za klasyka realizmu w filozofii polityki. Znany jest jego wpływ na kolejne pokolenia filozofów polityki, np. na Thomasa Hobbesa, który dokonał przekładu dzieła Tukidydesa na język angielski, a którego Lewiatan również stanowi klasyczny wykład realizmu. Najpełniejszy wyraz realizmu Tukidydesa znajdziemy w tzw. dialogu melijskim.
[edytuj] Dialog melijski
Pod tą nazwą rozumiany jest fragment Wojny peloponeskiej Tukidydesa zawarty w księdze V, 84-116. Opisano w nim epizod wojny z roku 416 p.n.e., kiedy to duża flota ateńska przybywa na wyspę Melos. Wyspa ta od początku wojny głosiła swoją neutralność, chociaż pewne więzy łączyły ją ze Spartą. Melos założyli osadnicy spartańscy, płaciła ona Sparcie daninę i udzielała schronienia jej flocie. [2] Niemniej wyspa nie prowadziła działań wojennych przeciwko Atenom i starała się zachować najdalej idącą samodzielność.
Ateńczycy stawiają Melijczykom ultimatum - albo przystąpią do Ateńskiego Związku Morskiego (a tym samym stracą niezależność i zwrócą się przeciwko swoim dotychczasowym sprzymierzeńcom), albo wyspa zostanie zniszczona przez ateńskie wojska. Melijczycy odmawiają poddania się i Ateńczycy spełniają swe groźby - podbijają wyspę, mordują mężczyzn, a kobiety sprzedają w niewolę.
Waga dialogu między Melijczykami a Ateńczykami przekracza jednak czystą historyczną relację. Zostały tu bowiem w bardzo jasny sposób wyłożone podstawowe argumenty realizmu w teorii stosunków międzynarodowych.por. [3]
Ateńczycy występują tu jako mocarstwo toczące wojnę hegemoniczną. Argumenty przez nich przytaczane wiążą się z międzynarodowym układem sił i interesów. Melijczycy natomiast pragną zachować neutralność i pozostawać na uboczu wielkiej polityki, prowadząc w dalszym ciągu spokojne życie. W dialogu używają języka odnoszącego się do prawa, moralności i słuszności.
Według Ateńczyków zachowanie neutralności w warunkach wojny hegemonicznej jest niemożliwe - wszystkie obszary danego systemu politycznego są bowiem prędzej czy później wciągane w konflikt. W interesie Ateńczyków jest więc uniemożliwienie Melijczykom przyłączenia się do Sparty. Występują oni z pozycji siły - z jednej strony stwarzają pozory rozmowy i negocjacji równych podmiotów, z drugiej za każdym ich słowem czai się groźba. Zwracają uwagę, że Melijczycy stojący w obliczu całkowitej zagłady, nie powinni się kierować ambicjami, unosić honorem czy pokładać nadziei w niepewnych zdarzeniach takich jak pomoc sprzymierzeńców. Melos powinno się pogodzić z losem i poddać się Atenom, gdyż tylko w ten sposób może zachować swój byt. Ateńscy posłowie podkreślają też, że atak na Melos nie jest wynikiem chęci zagarnięcia ich terytorium, lecz nakazem konieczności. Istnienie neutralnych państw wyspiarskich powoduje niepokój wśród sprzymierzeńców (a właściwie poddanych) ateńskich. Podbijając Melos Ateńczycy zabezpieczają więc swoje posiadłości. Tak więc jak u pozostałych realistów, polityka państw kształtowana jest pod wpływem strachu przed utratą pozycji i upadkiem. Nie ma tu miejsca na słabość, moralność i sentymenty.
[edytuj] Polskie wydania
- Wojna peloponeska, Czytelnik 1957, tłumaczenie Kazimierz Kumaniecki.
- Wojna peloponeska, Czytelnik 1998, tłumaczenie Kazimierz Kumaniecki (533 strony, mapy, ilustracje).
- Wojna peloponeska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1991, tłumaczenie Kazimierz Kumaniecki.
- Wojna peloponeska, Czytelnik 2003, tłumaczenie Kazimierz Kumaniecki (488 stron).
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Tekst grecki z tłumaczeniem angielskim na stronach Perseus Digital Library
- Tekst w języku angielskim na stronach Project Gutenberg
