Zakon mniszy
Z Wikipedii
Zakon mniszy, zakon kontemplacyjny (z gr. monachos - samotnik, z łac. contemplatio - wpatrywać się), — katolicka i prawosławna forma życia zakonnego, polegająca w pierwotnej wersji na całkowitym odcięciu się od świata zewnętrznego i życie w całkowitym odosobnieniu lub w nielicznej zamkniętej wspólnocie, poświęcone prawie wyłącznie modlitwie i kontemplacji Boga.
Początkowo życie mnisze wiązało się z formą pustelniczą. Najstarsze ośrodki życia pustelniczego powstały w ramach Kościoła Koptyjskiego w Egipcie. Ekspansja i rozwój tej formy życia doprowadził do powstania pierwszych wspólnot zakonnych w Europie.
Większość zakonów w Kościele Prawosławnym ma charakter mniszy, natomiast w kościele katolickim istnieją także inne rodzaje zakonów bardziej nastawionych na działalność zewnętrzną. W protestantyzmie zakony mnisze nie występują wcale.
[edytuj] Zakony kontemplacyjne w Kościele katolickim
Większość zakonów kontemplacyjnych w Kościele katolickim powstała na początku Średniowiecza, choć później też powstały tego rodzaju zakony (np.klaryski). W X i XI wieku wszyscy mnisi Zachodu żyli według reguły świętego Benedykta, lecz widoczne były różnice pomiędzy poszczególnymi opactwami, reguła zakonna dostosowywana była do praw zwyczajowych, które decydowały o codziennym życiu mnichów, a także do istniejących warunków lokalnych. Główne jednak zasady reguły pozostawały niezmienianie. W średniowieczu życie klasztorne utożsamiane było z tym, co dobre i podniosłe, a modlitwa za murami klasztoru miała bezpośrednio łączyć ze Stwórcą. Mnisi najbardziej pragnęli bliskości z Bogiem i ojczyzny niebieskiej, dlatego poprzez ascezę i pokorę starali się osiągnąć życie anielskie, dalekie od grzechu i pokus.
Do zakonów kontemplacyjnych kościoła katolickiego zaliczają się m.in.:
[edytuj] Stopnie życia monastycznego w prawosławiu
Osoba pragnąca wieść życie monastyczne kieruje pisemną prośbę do biskupa Diecezjalnego (scs. swiaszczenno-archimandryty monasteru), o przyjęcie jej w poczet danej wspólnoty monastycznej. W tym momencie rozpoczyna się okres nowicjatu (scs. posłuszanije), który maksymalnie może wynieść trzy lata. Taką osobę określa się mianem posłusznika (-nicy) , czyli nowicjusza. Posłusznika ubiera się w odpowiednie szaty. Po upływie okresu posłuszanija taka osoba podejmuje decyzję w kwestii przyjęciu stanu zakonnego. Jeśli zdecyduje się zostać mnichem to Biskup Diecezjalny lub w jego zastępstwie ihumen (przełożony, inaczej namiestnik) monasteru, dokonuje postrzyżyn (scs. postryg). Określa się to jako: postryg w riasofor. Riasofor to pierwszy stopień zakonny. Ma on na celu wprowadzenie posłusznika w życie mnisze. Nazwa pochodzi od czarnej szaty z szerokimi rękawami (scs. riasa), którą nosi mnich riasoforny. W momencie postrygu w riasofor nie składa się ślubów, dlatego też taki mnich może teoretycznie wystąpić z monasteru. Niemniej jednak nie powinien tego robić. Św. Nil Mirotoczywyj mówiąc o riasoforze ostrzega przed odchodzeniem z monasteru, pod groźbą wielkiego grzechu.
Po kilku latach, w zależności od rozwoju duchowego danego mnicha, dokonuje się postrygu w mantie. Jest to drugi stopień życia zakonnego. Zostaje się wówczas mnichem mantijnym. Nazwa pochodzi od mantii – płaszcza bez rękawów, spinanego u góry i dołu. W trakcie postrygu w mantie mnich składa śluby wieczyste (posłuszeństwa, czystości i ubóstwa), czyli przyjmuje małą schimę, umierając tym samym dla świata doczesnego. Z tego też powodu nadawane jest mu nowe imię. Od tego momentu nie ma odwrotu, a porzucenie stanu zakonnego jest równoznaczne z wielkim grzechem. Należałoby również dodać, iż postryg posłusznika w riasofor nie zawsze jest koniecznością. Czasami dokonuje się postrygu od razu w małą schimę.
Z czasem mnich mantijny może jeszcze otrzymać godność ihumena lub archimandryty. Nie są to jednak kolejne stopnie lecz godności, które się nadaje bez postrygu. Godność ihumenii można nadać również kobiecie – mniszce, ale już nie godność archimandryty. Jest jeszcze trzeci stan ale przyjmowany niezwykle rzadko. Jest to postryg w wielką schimę. Przyjęcie wielkiej schimy oznacza wejście w stan, bliski stanowi, w jakim znajdują się aniołowie. Mnich, który przyjął ten stan to: wielki schimnik (scs. wielikij schimnik). Zmienia się mu zupełnie szaty na tzw. schime, a jego nakrycie głowy stanowi od tej pory opadający na oczy kaptur. Takiego mnicha zwalnia się z wszelkich monasterskich obowiązków. Nie opuszcza on też w ogóle terenu monasteru, a treść jego życia to wyłącznie post i modlitwa za cały świat. Śluby mnicha mantijnego i schimnika są takie same. Można więc powiedzieć, że pod tym względem, mała i wielka schima niczym się nie różnią.
W kwestii postrygów występują pewne różnice pomiędzy tradycją grecką, a tradycją słowiańską. Mianowicie w Grecji (np. na Świętej Górze Athos), nie ma w ogóle postrygu w małą schimę. Posłusznik jest tam postrzygany najpierw w riasofor, a potem od razu w wielką schimę. Zarówno w monasterach żeńskich jak i męskich stopnie życia monastycznego są identyczne, z wyjątkiem stopni kapłańskich, które mogą przyjmować wyłącznie mężczyźni. Nie należy jednak utożsamiać mnicha z kapłaństwem. Święcenia przyjmują jedynie nieliczni i tylko po to, by zapewnić pozostałym braciom życie sakramentalne. Wszyscy mnisi noszą też takie same, czarne szaty.
[edytuj] Schemat stopni monastycznych
- Posłusznik
- postryg w riasofor
- Mnich riasoforny
- postryg w mantie – złożenie ślubów małej schimy
- Mnich mantijny
- postryg w wielką schimę – złożenie ślubów wielkiej schimy
- Wielki schimnik
Przedstawionych powyżej stopni monastycznych nie należy postrzegać w kategoriach awansu. Kolejne postrygi służą jako pomoc w jeszcze większych zmaganiach duchowych.
Mnicha, posiadającego święcenia diakońskie, tytułujemy: ks. hierodiakon (wyższy stopień zakonnego diakonatu to: ks. archidiakon). Natomiast jeśli posiada on święcenia kapłańskie tytułujemy go: ks. hieromnich. W przypadku nadania takiemu mnichowi godności ihumena tytułujemy go: ks. ihumen, a w przypadku nadania godności archimandryty: ks. archimandryta. Jeśli zaś, któryś z mnichów przyjął wielką schimę i jest jednocześnie diakonem, kapłanem lub została mu nadana, któraś z wyżej wymienionych godności, to do jego tytułu dodajemy przedrostek: - schi: schidiakon, schimnich, schiihumen, schiarchimandryta.
Do mnicha posiadającego święcenia diakońskie lub kapłańskie zwracamy się: ojcze (scs. otcze). W przypadku gdy mnich nie posiada święceń zwracamy się do niego: bracie, a w przypadku mniszek: siostro. Siostrę, której nadano godność ihumenii tytułujemy: matuszka.
