Origami

Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë

Origami ka lindur ne Japoni dhe èshte nje art qe te beje me palosjen e letres. Emri vjen nga japonishtja ku ori do te thote palos dhe kami, leter). Pervec se nga ishulli aziatik ky art u vleresua dhe nga popujt arabe.

Teknika e origamit qendron ne perdorimin e pak palosjeve, te cilat mund te kombinohen per te arritur ne forma nga me te ndryshmet. Piknisja është gjithnje e njejta, nje leter ne forme katrore. Ky art nuk e lejon prerjen e letres gjate krijimit. Ndryshe nga c’mendohet, origami tradicional japonez, qe praktikohet qe nga fillimi i epokes EDO (1603-1867), ka qene shpesh i rrepte me te tilla lehtesira, pasi nese letra pritet gjate krijimit, do te thote qe modeli perfundimtar nuk është perftuar nga nje leter ne forme katrore, dhe ky fakt bie ndesh me rregullat e ketij arti.

Origjina e origamit japonez është ne epoken e Muromachi (1392-1573), ndersa per sa i perket origamit europjan mendohet se ka lindur ne shekullin e XVI dhe perfaqesohet nga nje zog i vogel (Pajarita ne spanjisht dhe KOKOT Cocotte ne frengjisht). Nje origami mund te jete sa i thjështë aq edhe i komplikuar per rastet ku perdorem shume flete te holla. Japonezet e konsiderojne origamin me shume si nje pjese te kultures se tyre se sa art.

Gjate disa kerkimeve arkelologjike te kryera ne 1993 u gjet nje varr ku pervec sendeve te ndryhsme kishte dhe dy origami qe i kishin rezistuar kohes. Pas studimit u zbuluar se i perkisnin vitit 1734 dhe dy orimamit ishin ndertuar dhe me prerje. Ky zbulimi ngriti shume debate mbi lejimin e prerjes ne kete art.

Joseph Albers, babai i teorise moderne mbi ngrohtesine e artit, nisi te mesoje origamin ne 1920 dhe iu nevojiten 10 vjet. Me pas punimet e tij do te frymezonin Kunihiko Kasahara-n, nje nga ikonat e origamit modern. Edhe psikologu gjerman Friedrich Fröbel (1782 - 1852) e theksoi vleren edukative te ketij arti dhe e nderthuri me teorine e tij 'kindergarten system' ne fillim te 1800. Sot origami perdoret ne kopshte per te stimuluar fantazine e femijeve. Vepra e japonezit Akira Yoshizawa, shenoi rilindjen e ketij arti. L'origami modern perfshin teknika te reja sic është:

• - wet-folding, letra laget gjate dhenies se formes ne menyre qe kur te thahet te jete me rezistente.
• - soft-folding, gjate te cilit letra paloset bute per te krijuar efekte te vecanta.

Ne Kine, origami quhet jiezhi, dhe pervec palosjes perfshin lejon prerjet. Katashiro quhet perendia e cila perfaqesohet nga nje statuje e madhe prej letre dhe ndodhet ne tempullin Ise. Perendia ne fjale perkujtohet gjate ceremonive Shinto.

[redaktoni] Matematika dhe Origami

Origami shpesh ka qene objekt studimi per te apasionuarit pas gjeometrise, madje ky art ka sherbyer dhe per ndertimin e disa paneleve dillore.

[redaktoni] Forma specifike

Kusudama - Kusudama (vjen nga japonisthja ku kusu do te thote mjeksi, dhe dama, top) është nje forme shume e vecante e origamit modular ku letra ngjiten me njera tjetren per te perftuar nje model. Ne fillim qellimi i tij ishte per te futur hirin e te vdekurit ose mbajtur ereza ndersaa sot ka vetem qellim dekorativ.

Aerogami - sic mund te kuptohet ka nje lidhje te ngushte me aerodinamiken. Kjo teknike. perfshin ndertimin me leter nje objekteve te vogla fluturuese.

[redaktoni] Legjenda

Nje nga format me te njohura është zogu japonez. Sipas legjendes thuhet se kush nderton 1000 zogj do ti plotesohen te gjitha deshirat. Legjenda flet per nje vajze te vogel e cila quhet Sadako Sasaki, e cila u prek nga rrezatimi i bombes atomike te hedhur ne Hiroshima dhe vdiq ne moshen 12 vjecare nga leucemia. Vajza degjoi legjenden dhe arriti te ndertoje 644 zogj. Perpjekja e saj nuk i zgjati jeten, por frymezoi miqte e saj per ti kushtuar nje statuje ne Parkun e Paqes ne Hiroshima.

- Statuja është nje vajze e cila qendron ne kembe me duar te hapura dhe nje zog nis fluturimin pikerisht nga gishtat e saj. Historia e Sadako është bere subjekt per shume libra dhe realizime kinematografike. Sipas nje libri thuhet se vajza ka shkruar ne krahet e njerit prej zogjeve keto fjali:
Do te shkruaj paqe ne krahet e tu
Rreth botes do te fluturosh
Qe femijet te mos vdesin me keshtu

- Ne nje liber tjeter thuhet se vajza nuk arriti te ndertoje 1000 zogjte, keshtu nje shok i saj ndertoi pjesen e mbetur dhe Sadako u varros me 1000 mije zogj.