Harita projeksiyonu
Vikipedi, özgür ansiklopedi
İster dünyanın şeklini küre ister elipsoid olarak kabul edin, iki boyutlu düz bir sistemde harita elde etmek için 3D yüzeyin transfer edilmesi gerekmektedir. Bu matematiksel tranformasyon işlemine harita projeksiyonu ismi verilir. Haritalama projeksiyonunun konumsal özelliklerini nasıl değiştirdiğini anlamanın kolay bir yolu yanan bir ışık ile dünya yüzeyinin projeksiyon yüzeyi denen bir yüzeye düşürülmesidir.
Üzerine eşit aralıklı gridlerin çizilmiş olduğu Dünya yüzeyinin saydam olduğunu farzederek temiz bir kağıdı saralım ve dünyanın ortasında da bir ışığın yandığını düşünelim. Bu ışık dünyadaki fiziksel objelerin gölgesini kağıdın üzerine düşürecektir. Bu aşamadan sonra kağıdımızı tekrar açarak düzleyelim. Düz kağıt üzerinde Gridin şeklinin çok farklı olduğu ve büyük bir bozulmanın olduğu görülecektir.
Harita projeksiyonu dünya üzerindeki küresel koordinatlari düz düzlemsel koordinatlarla ilişkilendirmek için matematiksel formülleri kullanır.
Projeksiyon seçimi
- çizim ölçeğine,
- haritası yapılacak bölgenin yerine
- haritası yapılacak bölgenin büyüklüğüne
bağlı olarak değişir.
[değiştir] Harita projeksiyonları
- Merkator Silindirik Projeksiyonu
- Mercator'un 1568'de yaptığı ve kendi adıyla anılan basit bir izdüşüm yöntemidir. Genellikle dünya ve deniz haritalarında kullanılır. Bu yöntemle yapılan haritalarda enlem ve boylamlar birbirini dik keser. Bu şekilde iki yerin birbirine göre yönleri gerçeğine uygun gösterilmiş olur. Ancak büyüklükler ekvatordan uzaklaştıkça deformasyona uğrar. Kutup bölgeleri ise haritada hiç gözükmez.
- Miller Silindirik Projeksiyonu
- Mercator Projeksiyonuna benzer. Bu projeksiyonda da paraleller arası mesafe ekvatordan uzaklaştıkça artar. Ancak bu artış Mercator Projeksiyonundaki artıştan daha azdır. Bu yüzden orta enlemlerdeki deformasyon da daha az olmaktadır.
- Eckert IV Projeksiyonu
- Bir eşdeğerli alan projeksiyonudur. Ekvator ve kutuplar kısmında küçük bir deformasyon söz konusudur. Genel referans haritası olarak veya eğitim amaçlı atlaslardaki tematik dünya haritasında (iklimler, bitki örtüsü, nüfus, vs.) kullanılır.
- Mollweide Projeksiyonu
- Yeryüzünü bir arada planisfer (eğrisel yerküre) biçiminde gösterebilen bir projeksiyondur. Bu projeksiyon eksenleri ekvator ve orta meridyen doğrultuları ile gösterilen bir elipsten oluşmaktadır. Ekvatoru gösteren eksen orta meridyeni gösteren eksenin iki katı kadardır. Paraleller birbirlerinden eşit uzaklıkta olmayan çizgilerdir. Meridyenler ise eliptik yaylar şeklindedir.
- Winkel Projeksiyonu
- Yeryüzünü gerçeğine en yakın resmetmeye yarayan projeksiyonlardan birisidir. Alanlar, uzaklık ve konum açılarından deformasyonlar kabul edilebilir bir seviyede tutulmaya çalışılmıştır. Daha çok atlas haritalarında kullanılır. Van der Grinten'e göre ölçülerde Robinson'a göre de şekilde daha az bozulmalar söz konusudur.
- Van der Grinten Projeksiyonu
- Mercator ve Mollweide projeksiyonlarının uzlaştırılması ile meydana getirilmiştir. Kutup bölgelerinde deformasyon fazladır. Ekvatordan 60 derece kuzey ve güney paralelleri arasında yani en fazla insanın yaşadığı bölgelerde şekil, ölçü ve doğrultular açılarından gerçeğe daha yakın bir görünüm sağlanmaktadır. Bu projeksiyon genel referans haritalarında daha fazla kullanılmaktadır.
- Robinson Projeksiyonu
- İlk defa 1963'te kullanılmıştır. Şekil ve ölçü olarak gerçeğe oldukça yakın resim verdiğinden eğitim amaçlı haritalarda daha çok kullanılmaktadır. Eckert IV projeksiyonuna benzer. Ancak kutuplarda daha fazla deformasyon söz konusudur.
- Goode (Homolosine) Projeksiyonu
- Kesikli bir eşdeğer projeksiyonudur. Sinüsoidal projeksiyonla Mollweide projeksiyonunun birleşiminden oluşmuştur. Sinüsoidal projeksiyon ekvatorun 40 derece kuzey ve güney enlemlerine kadar, Mollweide projeksiyonu ise bu enlemlerden kutuplara kadar olan gösterimde kullanılmaktadır.
- UTM Silindirik Projeksiyonu UTM Projeksiyonu
(İng: Universal Transverse Mercator)
Merkator projeksiyonu kürenin, kendisine ekvatorda teğet olan silindire izdüşümüdür. Gauss-Krüger projeksiyonu ise kürenin, bir başlangıç meridyenine teğet olan silindire izdüşümüdür. Bu nedenle Gauss-Krüger projeksiyonuna Transversal (yatık eksenli) Mercator Projeksiyonu da denir. UTM ise American Military Services tarafından üretilmiş, TM projeksiyonunu kullanan bir projeksiyondur.
Projeksiyonda, teğet meridyen boyunca dünya üzerindeki uzunluklar projeksiyondaki uzunluklara eşit olur. Teğet meridyenden uzaklaştıkça deformasyon artar. Buna göre dünya, başlangıç meridyenleri 6°'de bir değişen 60 dilime (zone) ayrılır ve referans enlemi ekvatordur. Her dilimin enlem genişliği 84° kuzey, 80° güney enlemidir. Her dilimin ayrı bir koordinat sistemi vardır. Dilim orta meridyenleri X ekseni, ekvator da Y eksenidir. İkisinin kesişimi başlangıç noktasıdır. X değerleri dünyadaki uzunluklarla aynı, Y değerleri ise dünyadakinden biraz büyüktür. Bu farkı azaltmak için X, Y değerleri mo = 0,9996 ile çarpılır. Y değeri başlangıç meridyeninin solunda negatif olur. Bundan kurtulmak için Y değerine 500.000 eklenir. Bu durumda koordinatlara Sağa ve Yukarı değer denir. Uzunluk birimi metredir.
