Kanton Neuenburg
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
| Kanton Neuenburg | |
|---|---|
 |
|
 |
|
| Basisdate | |
| Hauptort: | Neuenburg |
| Flächi: | 803 km² (Rang 15) |
| Iwohner: | 167'500 (2004) (Rang 16) |
| Bevölkerigsdichti: | 209 Iw./km² (Rang 13) |
| Bitritt zue dr Eidgnosseschaft: | 1815 |
| Abchürzig: | NE |
| Sproche: | Französisch |
| Websyte: | Kanton Neuenburg |
| Karte | |
 |
|
Dr Kanton Nöieburg wo uf franz Neuchâtel heisst (die Yheimische säge eifach nume Nösch zunim) isch eine vo de chlynere Kantön vo dr Schwyz. Nöieburg isch ä wälsche Kanton u lit im Jura.
[ändere] Lüt
Es wone nume grad 166'642 Lüt im Kanton u dervo sy e guete füftu Usländer. Wiu d'Nöieburger tschegget hej wi wichtig di Lüt für d'Uhrenindustrie sy, hei si ne o chli sorg und hej ne aus erschte Kanton vor Schwyz ds Stimmrächt gäh.
Normalerwis schnuret me hie Französisch, aber es het o angeri: fasch e zähtu redt Schyzerdütsch oder Dütsch aus Mueterschprach, ä angere Zähtu redt Portugiesisch, Schpanisch, Arabisch oder eini vo de Slawische Sprache. Uf de Höger obe, gäge Bärner Jura zue, schnuret me mängisch e chli nes Dürenang, wiu dert grad dr Röschtigrabe düregeit.
I d'Chile gö nümm so viu: fasch d'Heufti vo de Lüt seit, si heigi ke Konfession. Vo dä angere si di meischte reformiert oder katolisch. Di jüdische u di islamische Gmeinde si aber o rächt aktiv u äs gyt sogar ä Synagoge nu ne Moschee.
[ändere] Gschicht
Dr Kanton Nöieburg isch e Rebublik u ghört ersch sit 1848 richtig zur Schwyz, wo d Lüt vo Schodfoh sy uf Valanschäng ache gloffe, dört hej dä Pröisse ihri Kanone gschtole u mit dene ds Schloss ds Nöieburg unge hei bsetzt. De hei di Pröisse müesse ihres Köferli packe u heigah.
[ändere] Geografy
D Schadt Nöieburg wo grad ono d'houptschadt vom Kanton isch, lit unge-n-am Nöieburgersee. Schodfoh isch echli gröser aus Nösch u lit ufem Hoger obe, gäge die Französischi Gränze zue. Drzwüsche lit no ds Val-de-Ruz u gäg lings übere heimer no ds Valtraver, das isch dert, wo die Grüeni Fee härchunnt. Im Nöieburger Jura isches geng ä chly chaut we d'Bise geit, aber drfür het me nume säute Näbu we die dunger ir Suppe hocke. Äs het viu Waud u wos ke Waud het, hets meischtens Chüe. Im Ungerland unge mache si Wy (vorwiegend Wysswy, aber au Rosé, dä nennt me Oeil de Perdrix, und ganz wenig Rotwy).
