Βωμός (αστερισμός)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Βωμός
πατήστε για μεγαλύτερη εικόνα
Συντομογραφία	Ara
Λατινικό όνομα	Ara
Γενική	Arae
Έκταση	237 τετ. μοίρες Κατάταξη 63ος
Αριθμός άστρων (μέγεθος ≤ 6,5)
Πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ +25° - −90°

Ο Βωμός (Λατινικά: Ara, συντομογραφία: Ara) είναι ένας νότιος αστερισμός, από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Συνορεύει με αρκετούς άλλους αστερισμούς, τους: Σκορπιό, Γνώμονα, Νότιον Τρίγωνον, Πτηνόν, Ταώ, Τηλεσκόπιον και Νότιο Στέφανο. Κείται, όπως γράφει ο `Αρατος:

«κάτω απ' τ' αστραφτερό κεντρί αυτού του πελώριου ζωδίου, του Σκορπιού, κοντά στο νότο κρέμεται»

και το νότιο και μεγαλύτερο μέρος του παραμένει αόρατο από την Ελλάδα, τώρα όπως και στην αρχαιότητα.

Τα ονόματά του ήταν περισσότερα κατά την αρχαιότητα. Τόσο ο `Αρατος όσο και ο Ερατοσθένης τον αποκαλούσαν Θυτήριον, ο δεύτερος και Νέκταρ, ενώ άλλοι Θυσιαστήριον και Εστία. Οι Πρόκλος και Πτολεμαίος τον ονόμαζαν Θυμιατήριον. Ο Bayer αναφέρει τα Ε(σ)χάρα, Πυράμνη και Λιβανωτ(ρ)ίς (θυμιατό όπου καιγόταν λιβάνι). Στους Ρωμαίους πάλι αναφέρεται ως Ara Centauri, Ara Thymiamatis, Altare, Apta Altaria, Altarium, Sacrarium, Sacris, Thymele (ο βωμός του Διονύσου) και κάποτε με το υποκοριστικό: Arula. Επίσης, ως Acerra (μικρός βωμός επί του οποίου καίγονταν αρώματα ενώπιον των νεκρών), Batillus («τηγάνι» θυμιαμάτων) και Prunarum Conceptaculum (μαγκάλι). Τα Focus, Lar και Ignitabulum αντιστοιχούν όλα στο ελληνικό «Εστία» που αναφέρθηκε. Τέλος, τα Thuribulum, Turribulum ή, ορθότερα, Turibulum αποτελούσαν συνηθισμένα ονόματα στους Ευρωπαίους συγγραφείς ως το 18ο αιώνα. Η ονομασία Φάρος (Pharus) απαντάται επίσης, καθώς οι βωμοί τοποθετούνταν συχνά στις κορυφές πύργων και χρησίμευαν ως φάροι. Ο Μανίλιος ανακαλεί την Τιτανομαχία, όταν οι Θεοί «χρειάζονταν ένα βωμό στα ουράνια για τους πολεμικούς τους όρκους».

Οι Αλφόνσειοι Πίνακες προσθέτουν σε όλα τα παραπάνω τα: Puteus (λάκος), Sacrarius και Templum (ιερό μέρος), αλλά αναπαριστούν τον αστερισμό ως συνηθισμένο βωμό. Οι εικονογραφημένες εκδόσεις του Υγίνου του 1488 και 1535 απεικονίζουν βωμό που βγάζει φλόγες, με δαίμονες εκατέρωθεν. Οι φλόγες και ο καπνός φαίνονται να «ανεβαίνουν» προς τα βόρεια, ταιριάζοντας με τη λωρίδα του Γαλαξία. Ωστόσο, από την εποχή του Bayer μέχρι σήμερα ο βωμός σχεδιάζεται ανεστραμμένος, πράγμα λογικό για ένα νότιο αστερισμό.

Η πληθώρα των κλασικών ονομάτων υποδεικνύει ασυμφωνία ως προς τη μορφή που σχηματίζουν οι κυριότεροι αστέρες του Βωμού, αλλά και μεγάλη εξοικείωση και ενδιαφέρον για τον αστερισμό αυτό, δεδομένου ότι οι αρχαίοι πίστευαν ότι προμήνυε μεταβολές στους ανέμους και τον καιρό. Ο `Αρατος του αφιερώνει 28 ολόκληρους στίχους στα Φαινόμενα, ένα αναλογικώς μεγάλο τμήμα.

Στην Αραβία ο Βωμός ήταν γνωστός ως Al Mijmarah (θυμιατό ή λιβανιστήρι), που φανερώνει ότι ο αστερισμός δεν προϋπήρχε εκεί, αλλά απετέλεσε ελληνικό «δάνειο». Η λέξη βρίσκεται παρεφθαρμένη ως Almegramith στον Riccioli και Almugamra στον Καίσιο. Ο δεύτερος θεωρούσε ότι αντιπροσώπευε ένα από τους βωμούς που έκτισε ο Μωυσής ή τον μόνιμο χρυσό βωμό του Ναού της Ιερουσαλήμ, ενώ άλλοι τον ταύτιζαν με το βωμό που ο Νώε ανήγειρε μετά τον Κατακλυσμό.

Ο Γκουλντ μέτρησε στο Βωμό 85 αστέρες ως το έβδομο μέγεθος.

[Επεξεργασία] Οι φωτεινότεροι αστέρες

Ο α (άλφα) Βωμού, γνωστός στην Κίνα ως Choo, το ρόπαλο ή ραβδί, έχει φαινόμενο μέγεθος 2,95 και φασματικό τύπο B2 V.
Ο β Βωμού έχει φαινόμενο μέγεθος 2,85 και φασματικό τύπο K3 Ib-IIa.
Ο γ έχει φαινόμενο μέγεθος 3,3 και φασματικό τύπο B1 I (κυανός υπεργίγαντας)
Οι δ και ζ ήταν στην Κίνα οι Tseen Yin, ο σκοτεινός ουρανός, και έχουν φαιν.μεγέθη 3,62 και 3,13.
Ο ε¹, φαιν.μεγέθους 4,06 και φασματικού τύπου K4 III, ήταν γνωστός στην Κίνα ως Tso Kang, δηλαδή «η αριστερή σκοπιά».
Ο μ Βωμού (HD 160691) έχει φαινόμενο μέγεθος 5,15 και φασματικό τύπο G3 IV-V, σχεδόν δίδυμος αδελφός του Ηλίου. Διαθέτει ένα τουλάχιστον εξωηλιακό πλανήτη, μάζας υπερδιπλάσιας της μάζας του Δία, να περιφέρεται γύρω του κάθε 743 ημέρες σε μέση απόσταση 247 εκατομμυρίων χιλιομέτρων και ασταθή (πολύ έκκεντρη) τροχιά. Το σύστημα αυτό απέχει από τη Γη 49,6 έτη φωτός.

[Επεξεργασία] Αξιοσημείωτα στον αστερισμό

-Η ομάδα OB (OB association) Ara OB1 υπέρθερμων γιγάντων αστέρων απέχει από τη Γη 4.000 έτη φωτός και τον πυρήνα της αποτελεί το ανοικτό σμήνος NGC 6193, ορατό με κιάλια (φαιν.μέγεθος 5,2). Το σύνολο της ομάδας εσωκλείεται μέσα σε ένα μεγάλο νεφέλωμα εκπομπής με σκόνη, το NGC6188.

-Το σφαιρωτό σμήνος NGC 6397, με φαιν.μέγεθος 5,6, αόρατο από την Ελλάδα, είναι πιθανότατα το κοντινότερο στη Γη σφαιρωτό σμήνος που υπάρχει, με υπολογιζόμενη απόσταση 7.000 ως 8.200 ετών φωτός.

-Το πλανητικό νεφέλωμα "Stingray" είναι ορατό με μεγάλο τηλεσκόπιο, κείται σε απόσταση 18.000 ετών φωτός και έχει διπλό κεντρικό αστέρα με μεγέθη 15 και 17. Η διάμετρός του δεν ξεπερνά το 0,15 έτος φωτός.