Uachtarán na hÉireann
Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Ceann stáit na hÉireann is ea an tUachtarán na hÉireann. Bunaíodh an post seo le Bunreacht na bliana 1937 nuair a cuireadh post an Ghobharnóra, a bhí ina ionadaí ag Rí Shasana in Éirinn agus í ina ballstát de Chomhlathas na Breataine, ar ceal.
Is beag cumhachta atá ag an Uachtarán i ndáiríre ach amháín i gcás go bhfuil amhras air nó uirthi faoi dhlithe a reachtaíonn an Dáil.
De réir Airteagal 12 de Bhunreacht na hÉireann tá tosach ag an Uachtarán ar gach uile dhuine sa Stát, 'agus ní foláir dó na cumhachtaí agus na feidhmeanna a bheirtear don Uachtarán leis an mBunreacht seo agus le dlí a oibriú agus a chomhlíonadh'. Toghthar an tUachtarán trí vóta díreach an phobail ar mhodh an Aonvóta Inaistrithe agus ceart ag gach saoránach de chuid na hÉireann vótáil sa toghchán. Tréimhse seacht mbliana a chaitheann Uachtarán in oifig, agus is féidir é a atoghadh ar feadh tréimhse amháin eile de sheacht mbliana. Cónaíonn an tUachtarán in Áras an Uachtaráin i bPáirc an Fhíonuisce.
Is é an tUachtarán a cheapann an Taoiseach (Príomh-Aire) agus baill eile an Rialtais de reir molta nó ainmnithe ó Dháil Éireann. Is é chomh maith a achtaíonn gach dlí de chuid an Oireachtais agus atá in ardcheannas ar na Fórsaí Cosanta.. Chaith Eamon de Valera, Seán T. Ó Ceallaigh agus Pádraig Ó hIrighle dhá thréimhse san Áras agus tá Máire Mhic Ghiolla Íosa i lár a dara tréimhse anois bail ó Dhia uirthí.
Ba é Dubhghlas de hÍde, a toghadh gan iomaíocht, an chéad Uachtarán i 1938. Na hUachtaráin eile:
- Seán T. Ó Ceallaigh (1945)
- Eamon de Valera (1959)
- Erskine Childers (1973)
- Cearbhall Ó Dálaigh (1974)
- Pádraig Ó hIrighile (1976)
- Máire Mhic Róibín (1990)
- Máire Mhic Ghiolla Íosa (1997)
[athraigh] Naisc sheachtracha
| Uachtaráin na hÉireann |
|---|
| Dubhghlas de hÍde | Seán T. Ó Ceallaigh | Eamon de Valera | Erskine Childers | Cearbhall Ó Dálaigh | Pádraig Ó hIrighile | Máire Mhic Róibín | Máire Mhic Ghiolla Íosa |
Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.
