Lahar
Een lahar (uit het Javaans) is een modderstroom van vulkanoclastisch materiaal (vulkanische as, puimsteen en brokken gesmolten of gestolde lava) die gewoonlijk ontstaat bij de uitbarsting van vulkanen.
Inhoud |
[bewerk] Ontstaan van lahars
Doordat as en puimsteen afkomstig van de vulkaanuitbarsting vermengd worden met regenwater van tijdens erupties ontstane wolkbreuken ontstaan langs de flanken van de vulkaan modderstromen, die lahars genoemd worden. Ook wanneer een vulkaan uitbarst, die een besneeuwde top heeft, ontstaan lahars door de smeltende sneeuw met pyroclastisch materiaal.
Lahars hoeven niet per definitie bij een vulkaan te zijn ontstaan. Een modderstroom die ongeconsolideerd vulkanisch materiaal op kilometers afstand van de vulkaan bevat, wordt ook een lahar genoemd. Bij onderzeese uitbarstingen van vulkanen ontstaan ook lahars. Het sedimentair gesteente dat ontstaat bij lithificatie van deze vaak diep oceanische lahars wordt, net als andere door plotselinge tectonische bewegingen ontstane gesteenten debris flows genoemd. Op die plekken om vulkanen waar geen modderstromen worden gevormd, kunnen tuffieten ontstaan; deze zijn meestal "droog" van oorsprong en bevatten as, gesteentebrokken en puimsteen.
Gedurende de geologische geschiedenis zijn vele vulkaanuitbarstingen opgetreden met evenzovele lahars tot gevolg. Deze zijn vaak nog terug te zien in ontsluitingen, bijvoorbeeld de flanken van de geologisch jonge Mont Doré in de Franse Auvergne. Deze lahar is ontstaan tijdens het Kwartair (2.0 Ma tot heden).
[bewerk] Effecten van lahars
Bekend zijn de beelden van Mount St. Helens van vlak na de uitbarsting op 18 mei 1980 waarop hele gebieden met omgeknakte bomen te zien zijn. De snelheid van de lahar (tot meer dan 100 km/u) en de kracht waarmee de stroom vulkanoclastisch materiaal naar beneden komt, is voldoende om complete bossen, wijken en dorpen in de turbulente stroom mee te sleuren.
Bij de uitbarsting van de Nevado del Ruiz vulkaan in Colombia op 13 november 1985 vielen meer dan 23.000 doden door lahars, het op twee na hoogste dodental als gevolg van vulkanische activiteit van de twintigste eeuw. De tot acht meter hoge modderstroom bereikte de 74 km verderopgelegen stad Armero tweeënhalf uur na de uitbarsting.
Bij de uitbarsting van de Pinatubo in 1991, ontstonden ook enorme lahars die de omliggende dorpen wegvaagden. Aanvankelijk leek het aantal slachtoffers van deze totaal onverwachte uitbarsting nog mee te vallen. Door de grootschalige evacuaties waren de meeste dorpelingen al ver verwijderd. De hete modderstromen verrasten dorpen op tientallen kilometers afstand echter volkomen.
[bewerk] Nieuw-Zeeland
In Nieuw-Zeeland veroorzaakte een lahar het instorten van de Tangiwai spoorbrug. De trein met 285 passagiers die op kerstavond 24 december 1953 enkele minuten na het passeren van de modderstroom over de brug reed, stortte in de Whangaehu rivier. Bij dit grootste treinongeluk in Nieuw-Zeeland ooit vielen 151 doden, van wie er 20 nooit gevonden zijn. Vermoed wordt dat ze honderd kilometer stroomafwaarts in zee terecht zijn gekomen. Nader onderzoek aan de pijlers van de brug wees uit dat eerdere lahars, teruggaand tot 1925, de brug al verzwakt hadden.
De oorzaak van de lahar was het doorbreken van een natuurlijke dam van vulkanische as langs het kratermeer op de top van Mount Ruapehu. De modderstroom werd hierbij dus niet direct veroorzaakt door een enkele vulkaanuitbarsting.
[bewerk] Naamgeving
Het woord lahar komt uit het Indonesisch en betekent "lava". Strict genomen is dit geen juiste benaming, omdat lava gesmolten gesteente aan het aardoppervlak is, en een lahar niet gesmolten is, maar wel gesmolten gesteente kan bevatten.
