Lucianus van Samosata
Lucianus (Grieks: Λουκιανός, transliteratie: Loukianos)1 was een Griekstalige schrijver uit de 2e eeuw na chr.
Lucianus werd geboren te Samosata (of: Samosate)2 aan de Eufraat in 120 na Chr., in een door Rome gedomineerde wereld. Zijn moedertaal was het Syrisch, maar hij leerde Grieks op school en bediende zich later uitsluitend van deze taal. In een autobiografisch geschrift De Droom verhaalt hij dat hij oorspronkelijk het beroep van beeldhouwer moest leren bij zijn oom, maar daar wegvluchtte en naar de retorenschool trok, waar hij een grondige kennis van de Griekse literatuur opdeed.
Lucianus is de voornaamste vertegenwoordiger van de Tweede Sofistiek. Nadat hij eerst zonder succes een advokatenpraktijk had willen opstarten in Antiochië, reisde hij vanaf 150 als sofist door het Romeinse rijk, hield allerlei voordrachten die op zichzelf weinig inhoud hadden, en beleefde vooral in Gallië veel succes. Na zowat tien jaar kwam hij tot rust en vestigde zich te Athene. Tenslotte kreeg hij een belangrijke functie bij de keizerlijke administratie in Egypte, waar hij ± 190 overleed.
Lucianus was een productief schrijver. Wij bezitten een 80-tal geschriften die op zijn naam staan, maar mogelijk zijn ze niet allemáál van zijn hand. Zijn belangrijkste werken zijn de volgende.
- In zijn Θεών διάλογοι (Godengesprekken) steekt hij de draak met de traditionele Griekse mythologie met haar al te menselijke ruzies in het godengezin op de Olympus.
- De Φιλοψευδης (Leugenminnaar) bevat o.m. een verzameling verhalen omtrent spoken en geesten, waaronder het verhaal van de tot leven gewekte bezemsteel, bekend als "de Tovenaarsleerling" uit de moderne literatuur (Goethe) en muziek (Dukas).
- De Αλέξανδρος η Ψευδομαντις (Alexander of Leugenprofeet) ridiculiseert de wonderdoener en kwakzalver Alexander van Abonouteichos (in Klein-Azië).
- De slechte filosofen moeten het o.m. ontgelden in Βιών πρασεις (Veiling van levens), waarin de god Hermes als afslager in opdracht van Zeus filosofen veilt voor spotprijzen.
- Thematisch verwant aan de Avonturen van Baron von Münchhausen is zijn Αληθεις ιστοριαι (Waarachtige verhalen).
- Λούκιος η Όνος (Lucius of Ezel) behandelt hetzelfde thema als De gouden ezel van Apuleius.
Behalve een voortreffelijk stilist was Lucianus een geestig spotter, die zich er vooral op toelegde in zijn geschriften op ongenadige wijze het bijgeloof, de would-be-filosofische theorieën en de religieuze hocus-pocus van zijn tijd aan de kaak te stellen. Met het christendom, dat hij niet lijkt te begrijpen, had hij weinig uitstaans. Inzake taalgebruik streefde hij naar de Attische zuiverheid van de 5e/4e eeuw v. Chr., zodat men gerust kan stellen dat deze niet-Griek het zuiverste Grieks van zijn tijd schreef.
| Zie ook |
|---|
| Griekenland | Griekse oudheid | Geschiedenis van Griekenland | Griekse literatuur |
[bewerk] Voetnoten
1 In het Nederlands treft men behalve Lucianus en Loukianos ook Loekianos als schrijfwijze aan: deze vorm maakte in de 2e helft van de 20e eeuw opgang. Ook de schrijfwijze Luciaen/Luciaan treft men aan (zie volgende noot). Verder ook de vorm Lucianus Samosatensis.
2 Niet te verwarren met Lucianus van Antiochië, de christelijke auteur uit de 3e/4e eeuw, die (volgens betwistbare overlevering) eveneens in Samosata zou geboren zijn (1, 2) - deze Λουκιανὸς wordt door Vondel Luciaen genoemd (3).
