Stasi
Het Ministerium für Staatssicherheit (vertaald: Ministerie voor Staatsveiligheid), gewoonlijk afgekort tot Stasi of MfS, was de belangrijkste binnenlandse veiligheidsdienst en inlichtingendienst in de Duitse Democratische Republiek (DDR). De Stasi werd alom gezien als een van de meest effectieve inlichtingendiensten ter wereld.
Het hoofdkwartier van de Stasi bevond zich in de hoofdstad, Oost-Berlijn. Het hoofdcomplex stond in de wijk Lichtenberg. Een aantal kleinere complexen was door de stad verspreid.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Na de oprichting van de DDR werd de Hauptverwaltung zum Schutz des Volkseigentums (het hoofdbeheer ter verdediging van het volkseigendom) opgericht. Daaruit ontstond op 8 februari 1950 het Ministerium für Staatssicherheit. Tussen 1953 en 1955 was de Stasi weer ondergeschikt aan het Innenministerium(ministerie van binnenlandse zaken).
De eerste leider was Wilhelm Zaisser (minister voor staatsveiligheid). Van 1955 tot 1957 was Ernst Wollweber leider. Deze werd in 1957 opgevolgd door Erich Mielke. Markus Wolf werd hoofd van de afdeling Inlichtingen (HVA, Hauptverwaltung Aufklärung). Dit was de sectie die zich toelegde op het inwinnen van buitenlandse inlichtingen. De opbouw van de Stasi was een kopie van de NKVD (voorloper van de KGB) in de Sovjet-Unie. De KGB zag de Stasi als een buitengewoon loyale en effectieve partner.
Eind 1989 werd het Ministerium für Staatssicherheit omgenoemd tot Amt für Nationale Sicherheit (AfNS) en in 1990 werd het opgeheven. Van tevoren waren zeer veel documenten vernietigd. Deze actie heette Aktion Reisswolf. Hierdoor kwamen veel medewerkers zonder kleerscheuren weg.
Op 3 oktober 1990 nam Joachim Gauck namens de bondsregering met de naar hem benoemde Gauck-Behörde de verantwoording voor de bewaring en behandeling van de rest van de documenten. Van deze documenten hadden er ongeveer 6 miljoen betrekking op personen. In december 1991 trad het Stasi-Unterlagen-Gesetz (de Stasi-documenten-wet) in werking, dat slachtoffers sinds 1992 toegang verschaft tot hun persoondocumenten.
[bewerk] Invloed
De Stasi had een enorme invloed op bijna ieder aspect van het leven in de DDR.
Tot het midden van de jaren 80 van de vorige eeuw groeide zowel binnen de DDR als in de Bondsrepubliek een netwerk van burgerinformanten, de (Inoffizielle Mitarbeiter [IM]). Men schat dat ten tijde van de ineenstorting van de DDR in 1989 de Stasi 91.000 fulltime medewerkers had en 300.000 informanten. Dit betekent dat ongeveer 1 op de 5 mensen in de DDR met de Stasi samenwerkte. Dit is vermoedelijk de hoogste penetratie door een veiligheidsapparaat ooit.
De Stasi hield in de gaten of burgers politiek "incorrect" gedrag vertoonden, vergelijkbaar met de activiteiten van de voormalige Gestapo.
[bewerk] Infiltratie in de literaire wereld
Na de Wende bleek dat de Oostduitse literaire wereld, ook de "Alternative Szene" in Berlijn, door de Stasi was geïnfiltreerd. De trendsettende dichter Sascha Anderson, die veel poëzie-bijeenkomsten organiseerde, werd in 1990 door de zanger Wolf Biermann als spion ontmaskerd. Biermanns mededeling werd met ongeloof aangehoord, maar bleek uiteindelijk op waarheid te berusten.
Ook toonaangevende Oostduitse schrijvers als Heiner Müller, Christa Wolf en Stefan Heym bleken kortere of langere tijd met de Stasi te hebben samengewerkt.
De omgang met de Stasi heeft de literatuur ook verrijkt. Wolfgang Hilbig schreef over zijn spionage-activiteit het boek Ich. Andreas Sinakowski schreef Das Verhör (in het Nederlands Na een lang rokend zwijgen, 1991) en van Christa Wolf verscheen Was bleibt, waarin zijzelf vooral als lijdend voorwerp van de Stasi naar voren komt.
[bewerk] Na de hereniging
Tijdens die Wende, de vreedzame revolutie van 1989, werden de Stasikantoren bestormd door woedende burgers. Uit voorzorg vernietigden Stasi-officieren een grote hoeveelheid compromitterend materiaal. Alle personen waarover een dossier is aangelegd hebben het recht om dit in te zien. Vaak komen zij er dan achter dat vrienden, collega's, partners en familieleden regelmatig aan de Stasi rapporteerden.
Na de Duitse hereniging kwam naar boven dat de Stasi ook heimelijk linkse terreurgroepen zoals de Rote Armee Fraktion (RAF) had gesteund. Het verlies van deze steun was een belangrijke factor in het uiteenvallen van deze groepen.
[bewerk] Bekende Stasi-leiders
- Erich Mielke
- Markus Wolf
- Wilhelm Zaisser
- Ernst Wollweber
[bewerk] Bekende informanten
- Sascha Anderson
- Ibrahim Böhme
- Günter Guillaume (bespioneerde Bondskanselier Willy Brandt)
- Wolfgang Hilbig
- Manfred Stolpe
- Christa Wolf
- Martin Kirchner
- Robin Pearson
- Vic Allen
- Wolfgang Schnur
[bewerk] Externe links
Duitstalige links:
Engelstalige links:
