Textus receptus
De Textus receptus (Latijn voor 'ontvangen/aanvaarde tekst') is de naam voor de eerste Griekse tekst van het Nieuwe Testament die door middel van de boekdrukpers verspreid werd. De eerste versie werd in 1516 gedrukt. Manuscripten voor de tekst werden verzameld door de Nederlandse monnik en humanist Desiderius Erasmus. De tekst fungeerde als uitgangspunt voor de nationale vertalingen, waaronder de Lutherse bijbel (1522) in het Duits, King James Version (1611) in het Engels en de Statenvertaling (1637) in het Nederlands.
De manuscripten worden onderverdeeld in vier "families," waarvan de Byzantijnse familie er een is. Tot deze familie hoort ook de Textus Receptus. De indeling van de manuscripten in vier families wekt de indruk dat de Byzantijnse manuscripten ongeveer een kwart van de manuscripten vormen, omdat het om een van de vier families gaat, maar in werkelijkheid maken zij ongeveer 95% van het totaal aantal manuscripten uit (ongeveer 5044 van de 5309 manuscripten van het Nieuwe Testament). Deze 5044 komen het meest met elkaar overeen. De Textus Receptus wordt door sommigen dan ook als de meest betrouwbare gezien. We lezen onder andere in de Bijbelse Encyclopedie van Kok, Kampen, dat de Textus Receptus door serieuze tekstcritici slechts nog als vergelijkend materiaal wordt gebruikt. Met name de liefhebbers van de Satenvertaling stellen hier tegenover dat ten onrechte wordt beweerd dat de Byzantijnse familie slechts een kwart van de manuscripten vertegenwoordigt, terwijl hij in werkelijkheid het grootste deel van de manuscripten beslaat. De ongeveer 200 manuscripten die tot de overige 5% horen komen op veel plaatsen niet met elkaar overeen. Vreemd genoeg besloot men dat de 5% betrouwbaarder is dan de 95%, waarschijnlijk omdat de 5% oudere manuscripten zijn. De vraag is echter of "ouder" ook direct "betrouwbaarder" betekent.
Door de jaren heen zijn er revisies van de tekst geweest door verschillende personen. De bekendste van hen zijn Desiderius Erasmus, Theodore Beza, Robert Stephanus (Robert Estienne) en de broers Abraham en Bonaventura Elsevier.
Erasmus publiceerde vijf edities van het Nieuwe Testament. De eerste editie van 1516 werd opgevolgd door een andere in 1519, welke gebruikt werd door Maarten Luther voor zijn Duitse vertaling. Zijn derde, vierde en vijfde volgden in 1522, 1527 en 1535. Erasmus werk was de standaard voor de komende eeuwen.
Robert Estienne publiceerde vier edities, namelijk in 1546, 1549, 1550 en de laatste in 1551.
Theodore Beza publiceerde verschillende edities van het Griekse Nieuwe Testament, waarbij hij de tekstkritische standaard die Erasmus had gezet navolgde. Vier werden gepubliceerd in 1565, 1582, 1588 en 1598. Deze werden gedrukt in folio, wat wil zeggen dat een vel papier een keer gevouwen werd, en zo ontstonden vier pagina's van het boek. Hij publiceerde tevens vijf octavo edities, in 1565, 1567, 1580, 1590 en 1604. "Octavo" betekent dat een gedrukt vel zodanig gevouwen is dat het vier afzonderlijke pagina's oplevert. Boeken die in dit formaat gedrukt zijn, hebben over het algemeen kleinere pagina's dan werken die in folio gedrukt zijn, wat er toe leidt dat een boek soms uit twee of meer delen bestaat. De 1598 versie van Beza en de in 1550 en 1551 verschenen versie van Stephanus zijn de belangrijkste bronnen voor de vertalers van de Engelse King James Version en de Nederlandse Statenvertaling.
In 1624, 1633 en 1641 publiceerden de gebroeders Elsevier drie edities van het Griekse Nieuwe Testament. Zij volgden nauwkeurig het werk van Beza. Het voorwoord van de uitgever van de editie van 1633 bevat de zinsnede textum ergo habes, nunc ab omnibus receptum, vertaald als: "Alzo heeft u de tekst, die door allen ontvangen/aanvaard is". Hieruit is het begrip "textus receptus" of "ontvangen/aanvaarde tekst" ontstaan.
Overigens hanteert men ook bij de bestudering van de grote werken uit de wereldliteratuur de uitdrukking textus receptus om de standaardeditie van een tekst aan te duiden.
