Łupek

Z Wikipedii

Łupek - pojęcie opisujące grupę skał metamorficznych o zróżnicowanym składzie i o charakterystycznej teksturze łupkowej. Powstają zasadniczo w płytszych strefach metamorfizmu. Zwykle przeważa w nich jeden składnik, który nadaje danemu rodzajowi łupka swoje charakterystczne cechy.

Spis treści

1 Wybrane rodzaje łupków

[edytuj] Wybrane rodzaje łupków

[edytuj] Łupek krystaliczny

Łupek krystaliczny, łupek metamorficzny - przeobrażone skały osadowe (ziarna kwarcu, węglanów i in.) bogate w substancje węgliste i bitumiczne, dobrze zaznaczone. Łupki krystaliczne stanowią obszerną grupę skał metamorficznych powstających w płytkich strefach metamorfizmu, o różnym składzie mineralnym i wyraźnie zaznaczonej teksturze łupkowej. Mają doskonałą łupkowatość, czyli podzielność płasko-równoległą, wzdłuż której dzielą się na cienkie kolumny o grubości 1-10 mm albo też cienkie kolumny „ołówkowe” wyznaczające linijność. Według definicji opartej na składzie mineralogicznym łupek krystaliczny nazywa się skałą złożoną ze skaleni (do 20%), kwarcu (do 80%), węglanów (do 50%), a przede wszystkim łyszczyków, amfiboli, epidotu. Częstokroć w ich składzie dominuje jeden minerał, decydujący o ich właściwościach i nadający im nazwę, np. łupek grafitowy, serycytowy, talkowy, chlorytowy, mikowy i inne. Właściwości pochodzące od dominującego składnika są jednak często maskowane przez obecność innych minerałów, np. kwarcu.

[edytuj] Łupek kwarcowy

Łupek kwarcowy – skała metamorficzna o wyraźnie zaznaczonej laminacji, złożona głównie z drobnych blastów kwarcu, innymi składnikami skały są drobno wykształcone łyszczyki oraz nielicznie występują chloryty.

[edytuj] Łupek serycytowy

Łupek serycytowy - skała przeobrażona powstała z przeobrażenia łupka ilastego bądź mułowca w warunkach niskich temperatur (200 – 400 °C). Ze względu na pochodzenie często można spotkać nazwy metaiłowiec lub metamułowiec.

Stanowi skałę przejściową do utworów osadowych. Jest bardzo pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Właściwości łupków serycytowych pochodzą od dominującego składnika jakim jest serycyt jednak często są maskowane przez obecność innych minerałów, np. kwarcu. chlorytu, czasami skaleni .

Struktura: drobnoziarnista i drobnoblaszkowata,
Tekstura: łupkowa, wyraźnie zaznaczona
Skład: krzemiany kwarcu i dodatkowe minerały, jak muskowit, amfibol, chloryt w składzie dominuje serycyt.
Barwa: jasnopopielata, jasnosrebrzysta
Twardość w skali Mohsa: 2-3

Miejsca występowania: USA – Pensylwania, Vermont, Wielka Brytania – Walia, Polska – G. Kaczawskie, G. Opawskie, Małopolska.

Zastosowanie: używany jako materiał do pokrywania dachów, zmielony – do wyrobu płyt elektrycznych, stołów laboratoryjnych, tablic szkolnych. Ma zastosowanie jako kruszywo i wypełniacz.

[edytuj] Łupek łyszczykowy

Łupek łyszczykowy - skała metamorficzna w skład której wchodzą przede wszystkim kwarc, skalenie i łyszczyki. Skalenie są zwykle reprezentowane przez plagioklazy, najczęściej albit lub oligoklaz. Łyszczyki to przede wszystkim muskowit, rzadziej biotyt lub oba razem. Podrzędnie, w zmiennych ilościach mogą występować: chloryt, chlorytoid, staurolit, granat, sylimanit, czasami epidot lub kalcyt i in. Minerały akcesoryczne to turmalin, cyrkon, apatyt, monacyt. Łupki łyszczykowe cechują się wyraźną foliacją. Często są zafałdowane. Mają barwy szare, ciemnoszare, czasem zielonkawe, zwykle ze srebrzystym połyskiem. Minerały poboczne mogą tworzyć charakterystyczne guzki na powierzchniach foliacji.

Występują w starych masywach metamorficznych. W Polsce w Tatrach Zachodnich i Sudetach (Góry Izerskie, Pogórze Izerskie, Karkonosze, Rudawy Janowickie, Góry Sowie, Góry Orlickie, Góry Bystrzyckie, Kotlina Kłodzka, Masyw Śnieżnika, Góry Bialskie, Góry Złote, Jesioniki, Góry Opawskie, Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie). Wykorzystywane były w lokalnym budownictwie, obecnie używane przy urządzaniu ogrodów.

[edytuj] Łupek grafitowy

Łupki grafitowe - łupki metamorficzne zawierające duże ilości grafitu. Czasem ich złoża są eksploatowane.

[edytuj] Łupek ogniotrwały

Łupki ogniotrwałe - łupki krystaliczne, kaolinitowe skały nieplastyczne (tonstein) pochodzenia metamorficznego , w których dominującym minerałem jest kaolinit. Powstały w górnym karbonie w czasie orogenezy waryscyjskiej. Łupki ogniotrwałe występują jako przerosty w pokładach węgla kamiennego lub w ich sąsiedztwie.