Żółw słoniowy
Z Wikipedii
| Żółw słoniowy | |
 |
|
| Systematyka | |
| Domena | eukarioty |
| Królestwo | zwierzęta |
| Typ | strunowce |
| Podtyp | kręgowce |
| Gromada | gady |
| Rząd | żółwie |
| Rodzina | żółwie lądowe |
| Rodzaj | Geochelone |
| Gatunek | żółw słoniowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Geochelone nigra | |
| (Quoy and Gaimard, 1824) | |
 |
|
Żółw słoniowy (Geochelone nigra) – jeden z największych żółwi na świecie. Podobny rozmiarem do żółwi olbrzymich z wysp Oceanu Indyjskiego. Jego pancerz grzbietowy może mieć 150 cm długości, a największy znaleziony osobnik mierzył prawie 3 metry i ważył 1000 kg. Ale na ogół za duże uważa się osobniki, których waga przekracza 200 kg, a wysokość dochodzi do 1 metra. Samce są zwykle większe od samic. Gatunek dzieli się na 14 podgatunków z czego 3 są już wygasłe.
Żółw ten odegrał ważną rolę w Teorii Ewolucji. Kiedy Karol Darwin w 1835 r. odwiedził Wyspy Galapagos, tamtejszy gubernator powiedział mu, że mógłby po wyglądzie żółwia powiedzieć z jakiej wyspy on pochodzi. Darwin porównał żółwie z wysp Charles (Floreana) i Hood (Española) i miał jeszcze jeden dowód dla swojej teorii.
Spis treści |
[edytuj] Synonimy
- Testudo nigra Quoy and Gaimard, 1824
- Geochelone elephantopus (Harlan, 1827)
- Testudo darwini Van Denburgh, 1907
- Testudo elephantopus (Rick and Bowman 1961)
[edytuj] Opis
Wypukły karapaks z przodu wysoko uniesiony i opadający ostro do tyłu pokrywają duże i gładkie tarcze rogowe, a brak jest tarczki karkowej. Głowa mała, szyja długa osłonięta miękką skórą. Grube słupowate nogi (kształtem podobne do nóg słonia i stąd wzięła się nazwa tych żółwi) pokrywają duże tarczki, a palce zakończone są potężnymi pazurami. Całe ciało jest jednolicie brunatne lub czarniawe. Karapaks niektórych osobników nad głową zakrzywia się w górę umożliwiając żółwiowi dosięganie wyższych roślin.
Są długowiecznymi zwierzętami, gdyż w sprzyjających warunkach mogą dożyć nawet 300 lat. A dobrym przykładem może być żółw podarowany przez kapitana J. Cooka królowi Tonga w 1774 r. Jeszcze w 1949 r. był w dobrej formie.
[edytuj] Podgatunki
Żółw słoniowy jest sklasyfikowany jako jeden gatunek, chociaż naukowcy nie są pewni, czy 14 podgatunków, jakie rozróżniają rzeczywiście należą do tego samego gatunku. Obecnie realizowany jest projekt, aby przeanalizować kod DNA poszczególnych podgatunków, a jego wyniki porównać między sobą. Powinno to dać odpowiedź na pytanie, jak ściśle są one między sobą powiązane. 10 podgatunków jeszcze żyje na swobodzie na wyspach: Santiago (ok. 800 żółwi), Pinzon (300), Santa Cruz (3000), San Cristobal (700), Española (120) i na Isabela na której rozróżnia się 5 podgatunków żyjących na każdym z 5 wulkanów wyspy: Cerro Azul ( około 700), Sierra Negra (500), Alcedo (5000), Darwin (1000) i wulkan Wolf (2000).
Podgatunek z wyspy Pinta reprezentowana jest przez jednego osobnika, którego nazwano Samotny George. Żyje on w Stacji Biologicznej Charlesa Darwina na Santa Cruz. Naukowcy mają jeszcze nadzieję znalezienia dla niego partnerki z Pinta. Trzy podgatunki są już wygasłe - z Fernandina, Santa Fe i Floreana, głównie z powodu polowań ludzi. Żółw z Santa Fe jest znany tylko z kości znalezionych na wyspie.
Geograficzne rozmieszczenie podgatunków:
- Geochelone nigra becki - wulkan Wolf na Isabela
- Geochelone nigra microphyes - wulkan Darwin na Isabela
- Geochelone nigra vandemburghi - wulkan Alcedo na Isabela
- Geochelone nigra guntheri - wulkan Sierra-Negra na Isabela
- Geochelone nigra vicina - wulkan Cerro-Azul na Isabela
- Geochelone nigra darwini - San Salvador
- Geochelone nigra porteri - Santa Cruz
- Geochelone nigra abingdoni - Pinta
- Geochelone nigra ephippium - Pinzón
- Geochelone nigra chatamensis - San Cristóbal
- Geochelone nigra hoodensis - Española
[edytuj] Pochodzenie
Prawdopodobnie wszystkie podgatunki żółwia rozwinęły się na Galapagos od wspólnego przodka, który został przyniesiony ze stałego lądu wraz z prądem morskim, a musiał być to Prąd Peruwiański. Chociaż to wydaje się nieprawdopodobne to faktem jest, że żółwie słoniowe potrafią pływać w morzu. Wystarczyłoby, że jedna zapłodniona samica albo para żółwi przebyłaby tę drogę np. na jakiejś pływającej wyspie z konarów drzew wyniesionej przez prąd rzeki po silnej ulewie na pełne morze by skolonizować wyspy. Jest wysoce prawdopodobne, że pierwszy żółw dopłynął do brzegów wyspy San Cristobal, a stamtąd jego potomkowie stopniowo rozproszyli na pozostałe wyspy archipelagu tą samą drogą wraz z oceanicznym prądem. Najbliższym żyjącym krewnym żółwi słoniowych jest Geochelone chilensis, mały żółw znaleziony w Chile.
Pierwotny przodek żółwi był prawdopodobnie przeciętnego rozmiaru, a rozwinął się do dzisiejszych dopiero po przybyciu na Galapagos. Jest to zjawisko zauważane w wielu ekosystemach, gdzie gigantyzm rozwija się tam, gdzie zwierzę nie ma wrogów, więc nie potrzebuje ukrywać się przed drapieżnikami, a także nie ma innych podobnych zwierząt, z którymi musiałoby współzawodniczyć o żywność. Żółwie ewoluowały na izolowanych wyspach do różnych podgatunków, które widzimy dzisiaj, niektóre mają pancerz w kształcie kopuły, a inne w kształcie siodła. Kształt siodła rozwinął się na różnych wyspach niezależnie od siebie, co świadczyłoby, że jest to udany projekt ewolucji.
[edytuj] Prześladowania
W XVI wieku piraci zaczęli używać Galapagos jako bazy czemu sprzyjało dogodne położenie archipelagu blisko szlaku hiszpańskich statków wywożących złoto Inków. Tutaj uzupełniali zapasy wody i naprawiali swoje statki między łupużczymi wypadami na hiszpańskie kolonie w Ameryce Południowej. Bogactwem wysp były żółwie słoniowe, które były zabierane i przechowywane żywe na pokładach statków przez wiele miesięcy. Dlatego, iż są niewiarygodnie wytrzymałe na brak wody i pożywienia, a także skromne warunki tlenowe panujące pod pokładami statków były one niegdyś wykorzystywane przez żeglarzy jako "żywe konserwy". W XVIII w. statki wielorybnicze i łowcy fok zabierali jako zapas świeżego mięsa po kilkaset żółwi, które mogły przetrwać na pokładzie (i w ładowni) wiele miesięcy bez jedzenia. Dużo więcej zabijali dla świetnego żółwiowego oleju. Od końca XVIII w. aż do początków XX w. ludzie, którzy tam się osiedlili polowali na nie dla mięsa i zagarnęli duże obszary pod rolnictwo. Osadnicy wprowadzili domowe zwierzęta, co miało zgubny wpływ na populację żółwi.
Nie wiadomo dokładnie ile żółwi słoniowych żyło pierwotnie na wyspach ale szacuje się, że więcej niż 100,000 było zabitych przez ludzi. W wyniku tego dzisiaj trzy podgatunki żółwia słoniowego są wygasłe, a czwarta odmiana jest reprezentowana tylko przez jednego żółwia. Żółwie obecnie przeniosły się dalej od brzegów i żyją w pobliżu zboczy wulkanów. Prześladowania trwają, ale już w dużo mniejszej skali; mimo to od 1990 roku kłusownicy zabili ponad 120 żółwi słoniowych.
[edytuj] Pożywienie
Żółwie wypełniły niszę, którą na stałym lądzie zajmują większe ssaki roślinożerne. Żółw słoniowy żywi się prawie wszystkimi roślinami i owocami, także kaktusami. Nie pogardzi kwaśnymi i cierpkimi jagodami oraz plechami porostów. Z apetytem zjada trawę, owoce kaktusów i kwiaty. Gdy minie pora deszczowa żółwie schodzą ze zboczy wulkanów na niziny, aby skubać świeżą trawę. Natomiast w czasie pory suchej wędrują w górę zboczy, gdzie jest więcej wilgoci i trawa pokrywa wilgotne łąki. Ich układ trawienny nie jest zbyt wydajny, ponieważ duży procent pokarmu wydalają nieprzetrawiony. Żółwie piją wodę, kiedy tylko na nią natrafią; na brak pokarmu są niezwykle wytrzymałe, bardzo długo (nawet kilka miesięcy) wytrzymują też bez wody.
[edytuj] Występowanie
Występuje na wyspach Galapagos. Na każdej z wysp żyje inny podgatunek różniący się od innych kształtem i rozmiarami pancerza. Niektóre z nich przystosowały się do jedzenia niskorosnących roślin trawiastych, a u innych pancerz tak się wykształcił, że mogą wyciągać szyję wysoko i skubać liście z wyższych krzewów.
[edytuj] Środowisko życia
Chociaż są zwierzętami lądowymi, to chętnie brodzą w płytkich wodach kiedy nadarzy się okazja. Lubią tereny o wilgotnym podłożu zarówno nizinne jak i położone wyżej.
[edytuj] Rozmnażanie
Dojrzałość seksualną osiągają prawdopodobnie w wieku około 40 lat. Sezon godowy zaczyna się zazwyczaj przy końcu gorącej pory między listopadem a kwietniem. Samiec ma wklęsłą nasadę przy skorupie i wchodzi na samicę od tyłu, przybliżając jej tył, w którym lokuje prącie, gdzie następuje kontakt z rodnym regionem samicy. Ten miłosny akt może trwać przez kilka godzin, w czasie których samce często wydają ochrypłe ryki. Samice idą potem nawet kilka kilometrów przeważnie w stronę wybrzeży, aby znaleźć dogodne miejsce do złożenia jaj. Miejsca te muszą mieć suchy, piaszczysty grunt i być dobrze nasłonecznione, aby mogły wykopać w nim gniazda oraz, aby jaja miały dostateczną ilość ciepła do inkubacji. Gdy znajdzie odpowiednie miejsce zaczyna tylnymi odnóżami kopać jamkę o głębokości do 40 cm, gdzie potem złoży od 2 do 16 jaj białych, kulistych o rozmiarach piłek tenisowych (średnica ok. 5 cm). Samica zasypuje dołek piaskiem i zalepia dziurę ziemią zmieszaną z uryną, po czym odchodzi zostawiając potomstwo na łasce promieni słonecznych, w cieple których przechodzą proces inkubacji. Młode żółwie wylęgają się po około 130 dniach, wygrzebują się z dołka i zaczynają samodzielne życie, a ważą wtedy ok. 7 dekagramów.
[edytuj] Zachowanie
Ogólnie wiodą spokojne, leniwe życie. Rano między 7:00 a 8:00 budzą się i wygrzewają w słońcu, aby podnieść temperaturę ciała. Są aktywne za dnia, spędzając czas na żerowaniu. Najgorętszą porę dnia przeczekują w cieniu schowane pod krzakami chroniąc się przed przegrzaniem. Około 4 albo 5 po południu zaczynają szukać miejsca, w którym spędzą chłodną noc. Wieczorem zasypiają, często w osłoniętym wgłębieniu w gruncie albo wpół zanurzone w błocie lub wodzie, co najpewniej pomaga utrzymać dłużej ciepło. Piją wodę i lubią taplać się w wodzie i błocie.
Mają łagodne usposobienie. Dojrzałe samce nie są wobec siebie agresywne, a hierarchię między sobą ustalają na podstawie długości szyi. Zawody wygrywa ten, który potrafi wyżej wyciągnąć głowę, co dla drugiego samca żółwia oznacza wielkość i siłę przeciwnika.
W interesujący sposób pozbywają się kleszczy i innych pasożytów. Kiedy zobaczą ziębę Darwina albo przedrzeźniacza podnoszą się na nogach i wyciągają do góry szyję pozwalając małym ptakom usuwać pasożyty ze swojej skóry. Jest to klasyczny przykład symbiozy. Kiedy żółw czuje się zagrożony wciąga głowę, szyję i kończyny przednie do skorupy osłaniając się tarczą przed niedoszłym napastnikiem. Gdy żółwie ze skorupą w kształcie siodła tak robią, duża niechroniona luka pozostaje u szczytu ich skorupy. Pierwotnie to nie był problem ponieważ nie było żadnych naturalnych drapieżników na Galapagos. Zmieniło się to jednak kiedy ludzie sprowadzili psy, koty i inne zwierzęta, które potem zdziczały. Wszystkie 3 wygasłe podgatunki żółwia miały skorupę w kształcie siodła.
[edytuj] Ochrona
Wyspy Galápagos są parkiem narodowym od 1959, chroniącym 97.5% obszaru archipelagu. UNESCO uznało wyspy jak Miejsce Światowego Dziedzictwa w 1978 r. Fundacja Karola Darwina została powołana do ochrony wysp w Belgii w 1959 r.
Żółwie z Galapagos nie są jeszcze wolne od zagrożeń. Domowe zwierzęta przywiezione na wyspy przez osadników zdziczały i żyją w Parku Narodowym powodując poważne problemy w ochronie populacji żółwi. Szczury, psy i świnie pożerają jaja i młode żółwie. Kozy i osły wyjadają szatę roślinną, bydło i konie tratują grunt zgniatając żółwie gniazda. Zdarzają się wypadki kłusownictwa, szczególnie na wyspie Isabela - w ten sposób zabito ok. 120 żółwi od 1990 r.
Dzięki utworzeniu na Galapagos Parku Narodowego zaczęto ratować zagrożone podgatunki żółwia słoniowego. W 1969 r. założono Stację Biologiczną Charles Darwin aby ratować 11 istniejących jeszcze podgatunków żółwia słoniowego. Jednym z najważniejszych zadań było ustabilizowanie środowiska życiowego dla żółwi. To wymagało wyrugowania z wysp wprowadzonych zwierząt. Jednocześnie zabierano złożone jaja, aby nie padły łupem zdziczałych zwierząt, a następnie poddawano procesowi inkubacji w stacji. Kiedy żółwie podrosły na tyle, by nie zagrażały im psy i szczury wypuszczano je na ich rodzimych wyspach. Te metody odniosły duży sukces i ochroniły populację żółwia na kilku wyspach takich jak Espaňola. W tym samym czasie usuwano wprowadzone zdziczałe zwierzęta. Chociaż kilka podgatunków żółwia słoniowego zostało uratowanych to wiele pracy jeszcze pozostaje do wykonania.
