Akcent wyrazowy
Z Wikipedii
Akcent (od łac. accentus, zaśpiew), właśc. akcent wyrazowy to wyróżnienie za pomocą środków fonetycznych niektórych sylab w obrębie wyrazu.
Typy akcentu ze względu na użyte środki fonetyczne:
- akcent dynamiczny (ekspiratoryczny) - sylaba akcentowana wymiawana z większą siłą, z większą intesywnością;
- akcent toniczny (melodyczny, prozodyczny) - sylaba akcentowana wymawiana specjalnym (np. wyższym) tonem;
- akcent iloczasowy - sylaba akcentowana wymawiana dłużej.
Kategorie te nie są rozłączne, sylaba akcentowana może być bowiem wyróżniana za pomocą więcej niż jednego środka fonetycznego.
Akcent wyrazowy może być:
- stały pod względem fonetycznym - pada wówczas na jedną określoną sylabę we wszystkich wyrazach i formach wyrazu (a. oksytoniczny - na sylabę ostanią, a. paroksytoniczny - na sylabę przedostanią, a. proparoksytoniczny - na sylabę trzecią od końca, a. inicjalny - na pierwszą sylabę wyrazu);
albo swobodny - w różnych wyrazach i ich formach pada na sylaby o różnej pozycji w obrębie wyrazu. - stały pod względem morfologicznym - pada we wszystkich formach fleksyjnych danego wyrazu na jedną i tę samą sylabę tego samego morfemu;
albo ruchomy - w różnych formach danego wyrazu może padać na różne sylaby.
Akcent wyrazowy w języku polskim jest stały pod względem fonetycznym, a ruchomy pod względem morfologicznym (przykład ruchomego akcentu: n'owy, now'ego), w zasadzie paroksytoniczny, proparoksytoniczny w wyrazach obcego (zwłaszcza greckiego i łacińskiego) pochodzenia (f'izyka, uniw'ersytet) oraz niektórych rodzimych (rzeczposp'olita, ok'olica, w' ogóle).
Oprócz samodzielnych akcentowo (ortotonicznych) wyrazów istnieją w języku polskim także wyrazy atoniczne, pozbawione akcentu, zwane klitykami.
