Artykulacja (muzyka)

Z Wikipedii

Artykulacja w muzyce to sposób wydobycia i kształtowania dźwięku. W skład artykulacji wchodzi także frazowanie. Artykulacja nadaje utworowi muzycznemu odpowiedni wyraz i dopełnia go pod względem technicznym.

Istnieje szereg określeń artykulacyjnych, niektóre z nich mają charakter uniwersalny, inne są charakterystyczne dla danego instrumentu.

Oto niektóre ze znaków artykulacyjnych:

• • Staccato - skracanie dźwięków, mniej więcej o połowę ich wartości, poprzez ostre ich wydobywanie i oddzielanie od siebie. Wiąże się to z inną techniką gry. Na przykład na fortepianie klawisz jest uderzany palcem przy jednoczesnym, raptownym podniesieniu nadgarstka.
    
    
    
    

• spiccato - podobne do staccato, lecz jeszcze krótsze i ostrzejsze.
  
  
  
  
  
  
  

• portato - sposób artykulacji pośredni między staccato a legato: dźwięki grane są oddzielnie, ale nie ostro, muzycy używają określenia, że są kładzione.
  
  
  
  
  
  
  
  

• legato - dźwięki grane są płynnie, w sposób maksymalnie łączny między sobą
  
  
  
  
  
  
  
• arco - dla instrumentów smyczkowych oznacza wykonanie przez pocieranie strun smyczkiem
• pizzicato - dla instrumentów smyczkowych wydobycie dźwięku przez szarpnięcie struny palcem
• col legno - dla instrumentów smyczkowych wydobycie dźwięku przez uderzenie struny drzewcem smyczka.
• flażolet - dla instrumentów smyczkowych, gitary i harfy: lekkie dotknięcie struny w odpowiednim miejscu, a dla aerofonów: odpowiednie przedęcie; zmienia się wówczas wysokość i barwa dźwięku
• con sordino - z tłumikiem; dla instrumentów smyczkowych oznacza założenie tłumika na podstawek, dla aerofonów - włożenie go do czary głosowej; dla fortepianu i pianina - użycie (jeśli to możliwe) środkowego pedału
• senza sordino - bez tłumika

Inne określenia opisujące charakter utworu i sposób interpretacji:

• agitato - niespokojnie, burzliwie
• animato - z ożywieniem
• apassionato - gwałtownie
• arpeggio - harfowo (niejednoczesne wykonanie akordu, jego składniki są grane szybko w górę lub w dół po kolei)
• cantabile - śpiewnie
• con amore - z uczuciem
• con brio - z życiem
• con dolore - z boleścią
• con grazia - z wdziękiem
• dolce - słodko
• espressivo - wyraziście
• feroce - dziko
• giocoso - wesoło
• glissando (skrót gliss.) - prześlizgując się
• leggiero - lekko
• marcato - podkreślając
• martellato - jak gdyby uderzając młotem
• mezza voce - półgłosem
• mormorando - z zamkniętymi ustami (w śpiewie)
• perdendo - zanikając
• pesante - ciężko
• risoluto - śmiało
• scherzando - żartobliwie
• sempre - stale, bez przerwy
• simile - podobnie (jak poprzednio)
• smorzando - tłumiąc, zamierając
• sostenuto - powściągliwie
• sotto voce - półgłosem
• subito - nagle
• tranquillo - spokojnie
• tremolo - wibrująco (szybkie powtarzanie jednego dźwięku)
• tremolando - wibrująco (szybkie powtarzanie dwóch dźwięków)
• triste - smutno

Określenia artykulacyjne w grze na gitarze pochodzą z języka hiszpańskiego:

• tirando - po szarpnięciu struny palec pozostaje w powietrzu
• apoyando - po szarpnięciu palec opiera się o sąsiednią strunę

W grze na werblu (i ogólnej grze na zestawie perkusyjnym) stosuje się podział ze względu na:

• Wysokość trzymania pałek czyli free stroke:
  • Full stroke (od forte do forte fortissimo) - Uderzenie z pałki trzymanej prostopadle do podłoża
  • Medium stroke (mezzo) - Forma pośrednia pomiędzy full i low stroke
  • Low stroke (od piano pianissimo do piano) - bardzo niskie trzymanie pałek, ok 2 cm nad membraną

• Technikę trzymania pałek:
  • Tradycyjna - Trzymanie pałki kciukiem tak, aby pałka przechodziła pomiędzy palcem środkowym a serdecznym
  • Amerykańska (standardowa) - pośrednia pomiędzy niemiecką a francuską, luźna i wygodna, użyteczna w graniu na całym zestawie
  • Francuska - Trzymanie pałeczki w standardowy sposób (pomiędzy kciukiem a resztą dłoni), z tym że kciuk znajduje się nad resztą dłoni poprzez obrócenie całej dłoni
  • Niemiecka - Najbardziej płaska technika, wierzch dłoni jest równlolegle usytuowany do membrany. Bardzo głośna, przy użyciu tej samej siły, co w chwycie francuskim, uzyskuje się o wiele głośniejszy dźwięk

• Technikę uderzenia
  • W tej dziedzinie występuje pewna dowolność, wszystko zależy od fantazji muzyka, np. Rim shot - polega na jednoczesnym uderzeniu w obudowę bębna jak i w membranę, co daje specyficzny i głośny dźwięk.