Źmicier Żyłunowicz
Z Wikipedii
Źmicier Żyłunowicz, ps. Ciszka Hartny, biał. Цішка Гартны, właść. Зміцер Хведаравіч Жылуновіч (ur. 4 listopada 1887 w Kopylu, zm. 11 kwietnia 1937 w Mohylewie) - białoruski pisarz i poeta, działacz odrodzenia narodowego, polityk komunistyczny, premier BSRR w 1919 roku.
W 1905 roku wziął udział w rewolucji socjalistycznej w Rosji. Później przez dwa lata uczył się w gimnazjum w rodzinnym mieście. W 1906 roku podjął pracę fizyczną (jako garbarz), jednak wkrótce odnalazł się w dziennikarstwie - redagował "Nową Niwę" (od 1908 roku). Przed pierwszą wojną światową przez pewien czas przebywał w Petersburgu, gdzie poza pracą robotnika nawiązał kontakty z lokalnymi bolszewikami skupionymi wokół "Prawdy".
W 1913 roku wydał swoje pierwsze próby poetyckie w wydawnictwie "Zahladnie slonca i w nasze akonca" (tomik wierszy "Pieśni" pisany łacinką).
W 1917 roku wszedł w skład Białoruskiego Komisariatu Ludowego, w czerwcu 1917 roku objął przywództwo nad Białoruską Socjalistyczną Hramadą. W lutym 1918 roku reprezentował Białoruski Komisariat Ludowy przy rządzie RFSRR, na terenie Rosji redagował również gazetę "Dziańnica".
Coraz bardziej przechylając się w stronę bolszewizmu przyjął w październiku 1918 roku członkostwo w RKP(b), a z dniem 1 stycznia 1919 roku przyjął wyznaczoną mu przez rosyjskich bolszewików funkcję przewodniczącego Tymczasowego Rewolucyjnego Rządu Robotniczo-Włościańskiego powstałej właśnie Białoruskiej SRR.
Ze względu na mało ortodoksyjne poglądy (dążył do nawiązania współpracy z lewicowym skrzydłem BRL, m.in. BPSR) już w lutym został aresztowany, jednak wypuszczono go szybko - przez parę miesięcy pracował jako politruk w Armii Czerwonej.
W 1920 roku wszedł w skład Centralnego Komitetu Wykonawczego BSRR (kolegialnej głowy państwa). Od 1927 do 1929 roku zastępował członka KC KP(b)B i WKP(b).
Redagował białoruskojęzyczne gazety "Sawieckaja Biełaruś" i "Połymia", wydawał swoje wiersze, nowele i opowiadania. W 1928 roku został profesorem Akademii Nauk Białoruskiej SRR.
W styczniu 1931 roku został wykluczony z WKP(b) na fali walki z "białoruskim nacjonalizmem" ("nac-demami") - miał przewodniczyć fikcyjnej organizacji "Sajuz Wyzwaleńnja Biełarusi" - i skazany na 10 lat łagru.
Po pięciu latach wypuszczony, jednak w 1936 roku znów aresztowany. Po roku pobytu w więzieniu przewieziony do szpitala psychiatrycznego w Mohylewie, gdzie oficjalnie zmarł po czterech dniach pobytu na gangrenę płuc.
Większość historyków przyjmuje tezę o samobójczej śmierci Żyłunowicza, niektórzy utrzymują, że padł ofiarą morderstwa.
[edytuj] Publikacje
- "Pieśni" (Sankt Petersburg 1913)
- "Uzhorki i niziny" (zb. publicystyki, Mińsk 1928)
- "Homan zarnic" (proza, opowiadania, Mińsk 1932)
- "Pierahudy" (nowela, Mińsk 1935)
| Poprzednik - |
 |
Premierzy Białoruskiej SRR 1919 |
|
Następca Alaksandr Miasnikau |
[edytuj] Bibliografia
- Roszkowski W., Kofman J. (red.), Słownik biograficzny Europy Środkowo-Wschodniej XX wieku, Warszawa 2005, ISBN 83-7399-084-4
- E. Mironowicz, Historia Białorusi. Podręcznik dla liceów ogólnokształcących, Orthdruk, Białystok 2001
